1821: ΤΙ ΔΕΝ ΓΝΩΡΙΖΑΜΕ ΚΑΙ ΤΟ ΜΑΘΑΜΕ ΑΠΟ ΤΗΝ ΜΑΡΙΑ ΕΥΘΥΜΙΟΥ

 

Μια γυναίκα απλή και απέριττη, καθόταν σε ένα σκαλοπάτι στη γωνία του Θεάτρου Απόλλων στη Σύρο. Στη σκιά, καθώς τα φώτα της σκηνής δεν είχαν ανάψει ακόμη. Με κοντό μαύρο μαλλί και γυαλιά, άβαφη. Κατά διαστήματα κάποιος ή κάποια την πλησίαζε, της μιλούσε, την αγκάλιαζε και τη φιλούσε. Κι εκείνη ανταποκρινόταν με ένα γλυκό χαμόγελο.

Ήταν η καθηγήτρια ιστορίας Μαρία Ευθυμίου. Γνωστή πλέον από τα μαθήματα-σεμινάρια που παραδίδει στην τηλεόραση της Βουλής αλλά και στο youtube, η Μαρία Ευθυμίου είναι πλέον μια προσωπικότητα που ξεχωρίζει. Κάτι σαν αντισταρ του πνεύματος. Εκατοντάδες χιλιάδες συμπολίτες μας την παρακολουθούν με ιερή προσήλωση πλέον σήμερα. Κι αυτό γιατί μεταδίδει τις τεράστιες ιστορικές γνώσεις της, όχι από καθέδρας, όπως πολλοί συνάδελφοί της, αλλά σε γλώσσα απλή, καθημερινή-όχι λαϊκίστικη, χωρίς ιδεολογικά, προσωπικά, πολιτικά ή κομματικά πρόσημα-που μαζί με την γλώσσα του σώματος, κάνουν αυτά τα μαθήματα πλάσματα που ζωντανεύουν διαδρομές της ανθρώπινης ιστορίας. Και την ακούς και νομίζεις πως είσαι κι εσύ εκεί.

Και φυσικά, η Μαρία Ευθυμίου αποφεύγει τα γνωστά κλισέ με τα οποία μας βομβαρδίζουν οι διάφοροι «ειδικοί» της ανθρωπιστικής επιστήμης και των άλλων επιστημών.

Πρόκειται για φαινόμενο μεταδοτικότητας της γνώσης. Πρόκειται για ένα ταλέντο που ήρθε να μας φωτίσει και να μας διδάξει όσα δεν μας είπαν, όσα δεν γνωρίζαμε, για την ιστορία του κόσμου, αλλά κυρίως για την ιστορία της πατρίδας μας, όσα δεν μας είπαν ούτε στα σχολεία, ούτε στα πανεπιστήμιά μας.

Πρόκειται για ένα θρίαμβο της γνώσης, την οποίαν  ο κόσμος, το ελληνικό κοινό, ρούφηξε σαν μάνα εξ ουρανού. Τόσο πολύ το είχαμε ανάγκη αυτό το δώρο, που μας φέρνει ένα φως μέσα στο σκοτάδι των σκουπιδιών που μας ταΐζουν καθημερινά τα ΜΜΕ, τα σόσιαλ μήντια, τα σχολεία, τα πανεπιστήμια, οι γονείς, το κράτος, η κοινωνία μας, η κυρίαρχη υποκουλτούρα.

Είχαμε λοιπόν την τύχη να ακούσουμε τη Μαρία Ευθυμίου στο Θέατρο Απόλλων της Σύρου, να μας μιλάει για τις «συνέπειες και ασυνέπειες» της ελληνικής επανάστασης του 1821, απνευστί, με πάθος, για σχεδόν τρεις ολόκληρες ώρες. Και μάθαμε πολλά που δεν γνωρίζαμε:

Δεν γνωρίζαμε ότι:

 -Η Ελλάδα, επηρεασμένη από το κίνημα του εθνισμού και του φιλελευθερισμού που κυριάρχησε τον 19^ο αιώνα,  υπήρξε το πρώτο ανεξάρτητο κράτος-και όχι αυτόνομο, όπως πολλά άλλα βαλκανικά κράτη- στην Ευρώπη. Ότι μεγάλο ρόλο σ’ αυτή την εξέλιξη έπαιξε ο φιλελληνισμός που έφερε η Αναγέννηση στη Δύση, με κορμό τον αρχαίο ελληνικό πολιτισμό.

-Άλλο είναι η εξέγερση, άλλο ο πόλεμος και άλλο η επανάσταση. Και όπως είπε η κ. Ευθυμίου, το 1821 ήταν μια επανάσταση που έφερε τον πόλεμο της ανεξαρτησίας.

-Η ελληνική επανάσταση ήταν παιδί των επαναστάσεων του 17^ου αιώνα στην Αγγλία και του 18^ου αιώνα στην Αμερική και φυσικά της γαλλικής επανάστασης. Στα πλαίσια αυτά ιδρύθηκε η Φιλική Εταιρεία από διανοούμενους εμιγκρέδες του εξωτερικού που είχαν γνωρίσει τις επαναστάσεις αυτές και πρέσβευαν τον εθνισμό και μια ανεξάρτητη πατρίδα με ορθόδοξη θρησκεία.

-Μετά την κήρυξη της επανάστασης συγκροτήθηκαν τρεις εθνοσυνελεύσεις στην Επίδαυρο, στο Άστρος Κυνουρίας, και στην Τροιζήνα, όπου  συμμετείχαν Έλληνες λόγιοι, οι οποίοι ήταν το μεγαλύτερο στρώμα λογίων στα τουρκοκρατούμενα Βαλκάνια. Όλοι αυτοί οι διανοούμενοι που εμπνέονταν από το πνεύμα του φιλελευθερισμού και του εθνισμού της Ευρώπης, σηματοδοτούν την μεγάλη άνθιση της παιδείας στον ελλαδικό χώρο, με πολλά μεγάλα ελληνικά σχολεία στη Χίο, τη Σμύρνη, τα Ιωάννινα, το Πήλιο, τα Αμπελάκια, την Αθήνα, τη Δημητσάνα και αλλού.

-Σ’ αυτές τις εθνοσυνελεύσεις συγκροτήθηκε το σύστημα της αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας, με το «βουλευτικόν», το «εκτελεστικόν» και το «δικαστικόν», δηλαδή τις τρεις εξουσίες που έχουμε μέχρι και σήμερα. Στις εθνοσυνελεύσεις αυτές πάρθηκαν πρωτοπόρες επαναστατικές αποφάσεις επηρεασμένες από την πεφωτισμένη Δύση αλλά και από την επικοινωνία των πρωταγωνιστών της Φιλικής Εταιρείας με την Ρωσία, εξ ού και η έδρα της Εταιρείας ήταν στην Οδησσό. Έτσι, επικράτησε μια ρωσοφιλία όχι μόνον στην Ελλάδα αλλά και σε όλα τα Βαλκάνια. Πλην όμως, όπως είπε χαρακτηριστικά η ομιλούσα, η Ελλάδα διάλεξε «να παντρευτεί τη Δύση, παρόλο που η χώρα της καρδιάς της ήταν η Ρωσία», εξ αιτίας και του χριστιανικού ορθόδοξου θρησκεύματος της χώρας αυτής.

-Το μοντέλο διοίκησης που επελέγη στις εθνοσυνελεύσεις ήταν αυτό της αμερικανικής επανάστασης, με βάση την Διακήρυξή της Ανεξαρτησία, που έδωσε πρωτοποριακά Συντάγματα και διοίκηση δυτικού τύπου στη χώρα. Ο Ρήγας μάλιστα είχε συντάξει Σύνταγμα αντίγραφο του γαλλικού μετά τη γαλλική επανάσταση. Επρόκειτο για τρία Συντάγματα ιδιαίτερα εντυπωσιακά, ενώ το Σύνταγμα της Τροιζήνας θεωρείται το ριζοσπαστικότερο στη γή! Το Σύνταγμα του 1864  είναι η βάση του Συντάγματος που έχουμε μέχρι σήμερα.

-Η Αγγλία ενδιαφερόταν από τότε για την Ελλάδα, επειδή ήταν ναυτική χώρα όπως και η δικιά μας, αλλά και η Ελλάδα έκανε την επιλογή να έχει ως σύμμαχο την Αγγλία, επειδή ήταν η κυρίαρχη, η μεγαλύτερη και δυνατότερη χώρα στον κόσμο. Η Αγγλία και η Ελλάδα ήταν σύμμαχοι διαχρονικά, μέχρι και το 1945, οπότε συμμαχήσαμε και με τις ΗΠΑ. Αυτό σηματοδοτεί τη σύνδεση της χώρας μας από τότε μέχρι σήμερα. «Παντρευτήκαμε την Αγγλία αλλά η καρδιά μας είναι με τη Ρωσσία»….

-Μετά την επανάσταση έγινε αποκοπή του ελληνικού κλήρου από το Πατριαρχείο Κωνσταντινουπόλεως-καθότι ανήκε στην οθωμανική αυτοκρατορία-και δημιουργήθηκε η Αυτοκέφαλη Εκκλησία της Ελλάδος.

Και φτάσαμε αισίως στις «ασυνέπειες» που έφεραν το μίσος και τον αλληλοσπαραγμό….

-Κάτω από τους λόγιους που συμμετείχαν στις τρεις εθνοσυνελεύσεις, ο κόσμος ήταν αγράμματος.

-Στις 22 Φεβρουαρίου 1821 ο Αλέξανδρος Υψηλάντης κατεβάζει τα στρατεύματά του από τη Ρωσία για να πολεμήσει τους Οθωμανούς. Η Φιλική Εταιρεία διάλεξε εκείνη την εποχή για να κηρύξει τον πόλεμο κατά της τουρκικής κυριαρχίας, εκμεταλλευόμενη το γεγονός ότι οι Οθωμανοί είχαν πόλεμο κατά του Αλή Πασά. Το εγχείρημα απέτυχε και ο Ιερός Λόχος ηττήθηκε.

-Στη συνέχεια, ο Κολοκοτρώνης με τα στρατεύματά του κατήγαγε τη μεγάλη νίκη στα Δερβενάκια κι έπειτα από αυτή την επιτυχία που έσωσε τον αγώνα στην Πελοπόννησο, ο Κολοκοτρώνης αποκτά τεράστια δύναμη. Το γεγονός αυτό προκαλεί το ενδιαφέρον της Αγγλίας για τα τεκταινόμενα στην Ελλάδα.

-Από το 1822-1823-1824, αρχίζουν οι εμφύλιες διαμάχες όπου συγκρούονται δύο πόλοι, οι «αυτόχθονες», δηλαδή οι ντόπιοι στρατιωτικοί που πολέμησαν τους οθωμανούς, με προεξάρχοντα τον Κολοκοτρώνη,  και οι «ετερόχθονες» δηλαδή οι εμιγκρέδες λόγιοι, διανοούμενοι και άνθρωποι της υψηλής κοινωνίας που ήρθαν από το εξωτερικό. Κι έτσι ξεκινά ο εμφύλιος μεταξύ «στρατιωτικών» και «πολιτικών». Οι στρατιωτικοί με αρχηγό τον Κολοκοτρώνη διεκδικούν μερίδιο της εξουσίας ενώ οι πολιτικοί με την ηγεσία των Φαναριωτών, του Μαυροκορδάτου, του Κοραή και στη συνέχεια του Καποδίστρια, εκλεγμένοι ως αντιπρόσωποι του νεοσύστατου ελληνικού έθνους από τις εθνοσυνελεύσεις, προσπαθούν να στήσουν μιαν οργανωμένη διοίκηση στα πόδια της κατά τα δυτικά πρότυπα.

Πριν από την άλωση της Τριπολιτσάς από τον ελληνικό στρατό, στην Πελοπόννησο υπήρχε συνδιοίκηση των προυχόντων με τον τοποτηρητή πασά. Στην διοίκηση συμμετείχαν μεγάλες πολιτικές οικογένειες, οι περισσότερες των οποίων ήταν μέλη της Φιλικής Εταιρείας, μαζί με νησιώτες εφοπλιστές, καπεταναίους από τα νησιά ιδιαίτερα του Σαρωνικού που είχαν πάρει μέρος στην επανάσταση. Κι εκεί διημείφθη μια νέα κόντρα, μεταξύ των καπεταναίων νησιωτών με τους στεριανούς στρατιωτικούς.

Σημειώνεται ότι οι αρματωλοί διορίζονταν από τους οθωμανούς διοικητές και συγκροτούσαν ένοπλες ομάδες-μπουλούκια για να προστατεύουν τον τόπο από τους κλέφτες, οι οποίοι επίσης συγκροτούσαν ένοπλα σώματα και έκαναν γιουρούσια  για πλιάτσικο, όπου εύρισκαν ευκαιρία. Αυτά τα ένοπλα σώματα έγιναν η εμπροσθοφυλακή της επανάστασης, που δεν είχε τακτικό στρατό. Όμως οι πολιτικοί προσπαθούσαν να οργανώσουν τακτικό στρατό κατά τα δυτικά πρότυπα.

Έτσι το διχαστικό σχήμα  μεταξύ στρατιωτικών-πολιτικών διευρύνθηκε.

Το 1822 στην εθνοσυνέλευση της Επιδαύρου συμμετείχαν οι πολιτικοί, οι Φαναριώτες, και ο Μαυροκορδάτος, ενώ έξω από την εθνοσυνέλευση ήταν μαζεμένοι οι στρατιωτικοί με αρχηγό τον Κολοκοτρώνη με το στρατιωτικό του σώμα από 800 άνδρες.

Πρόεδρος του εκτελεστικού σώματος εξελέγη ο Αλέξανδρος Μαυροκορδάτος, και έγινε  ο πρώτος πρωθυπουργός της χώρας. Στην Εθνοσυνέλευση της Τροιζήνας πρώτος διοικητής εξελέγη ο Ιωάννης Καποδίστριας, ο οποίος εκλήθη από το  εξωτερικό για να σώσει την κατάσταση και να οργανώσει την διοίκηση του νέου ελληνικού κράτους.

Οι στρατιωτικοί μετά από αυτές τις εξελίξεις θεώρησαν ότι είχαν αδικηθεί και άρχισε να κυριαρχεί η πολιτική του μίσους του  Κολοκοτρώνη και του Ανδρούτσου για τους πολιτικούς. Ο Κολοκοτρώνης μάλιστα, κράτησε ως προπύργιο του στρατού του το Κάστρο του Ναυπλίου και την Ακροκόρινθο.

Στην εθνοσυνέλευση του Άστρους, οι στρατιωτικοί κατηγορούνται για προσπάθεια υποκίνησης στάσης και κατάλυσης της εξουσίας. Έτσι ξεσπά ο εμφύλιος μεταξύ του Κολκοτρώνη με τους ενόπλους του και της κυβέρνησης υπό τον ναύαρχο Κουντουριώτη. Στις αρχές του 1825 ο Κολοκοτρώνης και οι άλλοι στρατιωτικοί μετά από δίκη με την κατηγορία της συνωμοσίας, συλλαμβάνονται και φυλακίζονται στις φυλακές του Ακροκόρινθου.

Οι τούρκοι βρίσκουν ευκαιρία κατά τη διάρκεια του εμφυλίου και αποβιβάζονται στη Μεσσηνία υπό τον στρατάρχη Ιμπραήμ. Οι Έλληνες είχαν ξεχάσει ότι ακόμα υπήρχαν οι τούρκοι…

Ο Ιμπραήμ κατακτά και κατασφάζει ολόκληρη την Πελοπόννησο, με αποκορύφωμα το Μεσολόγγι που μετά από σθεναρή αντίσταση πέφτει το 1826. Σημειώνεται ότι το Μεσολόγγι θα μπορούσε να κρατηθεί αν ο ελληνικός στόλος έκλεινε την είσοδο, αλλά πρόλαβε και το έκανε ο τουρκικός στόλος λόγω του ελληνικού εμφυλίου…

Τα τουρκικά στρατεύματα κυριαρχούν πλέον στην Πελοπόννησο, τη Στερεά, τη Ρούμελη, και μένει να αντιστέκεται μόνον η Αθήνα. Τότε γίνεται κάλεσμα σε όλους τους απανταχού Έλληνες να έρθουν για να σώσουν την επανάσταση. Ταυτόχρονα επιστρατεύονται και οι ξένες δυνάμεις με πρώτη την μεγαλύτερη δύναμη που ήταν η Αγγλία. Γιατί έπρεπε, και για συμβολικούς λόγους, να κρατηθεί η Αθήνα. Μαζεύεται ένας τεράστιος ελληνικός στρατός με επικεφαλής  των ελληνικών δυνάμεων τους Άγγλους  Τσερτς και Κόχραν. Ο Κολοκοτρώνης συμμαχεί με τους πολιτικούς του αντιπάλους, και δη με τον Δεληγιάννη, καθώς βλέπει ότι η επανάσταση κινδυνεύει να καταπνιγεί ολοκληρωτικά. Οι δυνάμεις μαζί με το ναυτικό συγκεντρώνονται στο Φάληρο όπου διεξάγεται η μεγάλη μάχη του Φαλήρου, όπου η ελληνική πλευρά ηττάται κατά κράτος από τον τουρκικό στόλο.

Ο Ιμπραήμ είναι πλέον κυρίαρχος ολόκληρης της ελληνικής επικράτειας και κατακαίει και καταστρέφει ολόκληρη την Πελοπόννησο.. Τότε οι ξένες δυνάμεις στέλνουν μήνυμα στον σουλτάνο να υποχωρήσει διότι αλλιώς θα έχει δυσμενείς συνέπειες.

Το 1827 διεξάγεται η ναυμαχία του Ναυαρίνου όπου νικούν οι Έλληνες. 

Στις 3 Φεβρουαρίου 1830 καλείται ο Καποδίστριας να έρθει από την Οδησσό στην Ελλάδα για να βοηθήσει στην οργάνωση της κατεστραμμένης χώρας.  Και τότε υπογράφεται η ανεξαρτησία της Ελλάδος, στην οποίαν έπαιξαν τεράστιο ρόλο οι ξένες μεγάλες δυνάμεις, ιδιαίτερα η Αγγλία και η Γαλλία αλλά ρόλο έπαιξε επίσης και η αντοχή που επέδειξαν οι Έλληνες στον αγώνα τους κατά της οθωμανικής αυτοκρατορίας.

Ο Καποδίστριας προσπάθησε μέσα σε πολύ μικρό διάστημα να κάνει μεγάλες και ουσιαστικές μεταρρυθμίσεις, μεταξύ των οποίων ήταν η διανομή των γαιών σε ακτήμονες και φτωχούς ανθρώπους που είχαν καταστραφεί από τους πολέμους.  Επίσης κατάφερε να πάρει ένα δάνειο από την Αγγλία για να ορθοποδήσει η χώρα.

Ωστόσο οι προύχοντες, όπως οι Μαυρομιχαλαίοι της Μάνης και οι καπεταναίοι ναυτικοί όπως οι Μιαούληδες, διεκδικούσαν μερτικό από τα ανύπαρκτα χρήματα του κρατικού ταμείου και ήταν δυσαρεστημένοι από την πολιτική του Καποδίστρια. Χαρακτηριστικά, ο Μιαούλης κατέλαβε το τελωνείο της Σύρου, το οποίο ήταν το μόνο τότε που ήλεγχε τη διέλευση των καραβιών στην τουρκοκρατούμενη Ελλάδα, για να έχει τα έσοδα του ταμείου. Και τότε έστειλε τον γιό του Ανδρέα Μιαούλη να κάψει τον ελληνικό στόλο που ελλιμενιζόταν στον Πόρο, ως αντεκδίκηση για την άρνηση του Καποδίστρια να δώσει το υπέρογκο ποσό που του ζητούσαν.

Η συνέχεια είναι γνωστή, με την δολοφονία του Καποδίστρια και την έλευση των Βαυαρών υπό τον βασιλέα Όθωνα στην Ελλάδα…

Τον εμφύλιο πόλεμο σταμάτησαν οι Βαυαροί το 1833.

Μέσα σε 200 χρόνια, η Ελλάδα είχε 4-5 εμφυλίους πολέμους. Κι αυτός ο εφιάλτης της εθνικής φαγομάρας, του μίσους και του αλληλοσπαραγμού υποβόσκει μέχρι σήμερα…

Διαβάστε περισσότερα...

ΙΕΡΑ ΤΕΡΑΤΑ: Ζοζέ Σαραμάγκου*: «Το κατά Ιησούν Ευαγγέλιον»

Εντελώς τυχαία, συνάντησα στη ζωή μου τον μεγαλύτερο κατά τη γνώμη μου σύγχρονο νομπελίστα συγγραφέα, Ζοζέ Σαραμάγκου. Κι αυτή την τύχη, που σημάδεψε το πνεύμα και την ψυχή μου, την οφείλω στη θεία μου, γιατί εκείνη μου σύστησε το μυθιστόρημα του Ζοζέ «Περί τυφλότητας». «Δεν μου αρέσουν τα μυθιστορήματα και η λογοτεχνία» μου είχε πει η θεία, «αλλά αυτό μου άρεσε, πάρτο να το διαβάσεις αν θέλεις». Το δανείστηκα αρχικά από τη βιβλιοθήκη της και στη συνέχεια το αγόρασα για τη δική μου βιβλιοθήκη. Το ένα βιβλίο έγινε δύο, έπειτα έγινε η τριλογία του («Περί φωτίσεως», «Περί θανάτου») και σιγά σιγά απέκτησα και διάβασα όλα του σχεδόν τα βιβλία. Με τελευταίο το επικό «Κατά Ιησούν Ευαγγέλιον».

Διαβάστε περισσότερα...

Νεώριο: Το χρονικό μιας προαναγγελθείσης γραφειοκρατίας

Ο επενδυτής ήταν εδώ. Ελπίζουμε να είναι ακόμα εδώ και να μην έχει πάρει των οματιών του, καθώς υπάρχουν κι αλλού πορτοκαλιές…

Ήμουνα νια και γέρασα, ακούγοντας τις ίδιες λέξεις: Ανάπτυξη, επενδύσεις. Λέξεις κενές που μοιάζουν με τελετουργικά φαντάσματα στο διάβα του χρόνου.

Κι όπως έλεγε κάποιος παλιός εργάτης, «τότε δεν μιλούσαμε για ανάπτυξη, είχαμε ανάπτυξη».

Το Νεώριο τελικά δεν έκλεισε γιατί βρέθηκε ο αμερικανικών συμφερόντων επενδυτής, ονόματι ΟΝΕΧ με εκπρόσωπο τον Πάνο Ξενοκώστα που πολλοί από μας υποδεχθήκαμε ως σωτήρα μας,

Διαβάστε περισσότερα...

Τότε που δούλευαν οι μηχανές…

Αν τα άλλα Κυκλαδονήσια περηφανεύνται για τους γραφικούς οικισμούς τους, με τα άσπρα σπιτάκια και τα σοκάκια, με τις ωραίες παραλίες, το γαλάζιο της θάλασσας και το μπλε του ουρανού, που τα έκαναν παγκόσμια τουριστικά θέρετρα, η Σύρος, το κεντρικό Κυκλαδονήσι, έχει να θυμάται και να περηφανεύεται για μιαν άλλη πλευρά της ιστορίας της.

Διαβάστε περισσότερα...

Η ιστορία του Πέτρινου Γίγαντα της Διδύμης

Εδώ και έναν αιώνα στέκω μεγαλοπρεπής μεσοπέλαγα στην καρδιά του Αιγαίου. Παλιά ήμουν τόσο φωτεινός, που έλεγαν πως η λάμψη μου τα βράδια έφτανε μέχρι τη Σμύρνη. Ήμουν ο πιο παλιός και ταυτόχρονα ο ψηλότερος φάρος στην Ελλάδα, ο πρώτος φάρος με περιστρεφόμενο μηχανισμό στο Αιγαίο και από τους σπανιότερους ελληνικούς τύπους φάρων, με το φαρόσπιτο στο ισόγειο.

Διαβάστε περισσότερα...

Ο πλούτος της φτώχειας

Εξωτερικά, ένα συνηθισμένο νεοκλασσικό κτήριο. Από τα πιο φτωχά και συνηθισμένα της αρχόντισσας Ερμούπολης. Μπαίνεις από μια μεγάλη ξύλινη πόρτα βαμμένη με γκρίζα λαδομπογιά σε έναν σκοτεινό χώρο και ανεβαίνεις μια ξύλινη μεγάλη σκάλα, βαμμένη κι αυτή με γκρίζα λαδομπογιά. Ο διάδρομος που οδηγεί στις αίθουσες, παλιός, συνηθισμένος για ένα κτήριο του 1871. Κι έπειτα μπαίνεις στην αίθουσα. Εκεί σε περιμένουν εκπλήξεις.

Διαβάστε περισσότερα...

Στο Χορό της Ηλέκτρας

 Πρόβες, πρόβες, πρόβες. Μπήκα στο χορό και θα χορέψω. Στο Χορό της Ηλέκτρας, του Σοφοκλή, που ανεβάζει ο Θεατρικός Πολιτιστικός  Όμιλος Σύρου «Απόλλων» και θα παρουσιαστεί στη σκηνή του ομώνυμου θεάτρου τον Αύγουστο. Όταν άκουσα ότι ετοιμάζεται αρχαία τραγωδία στο νησί μας, και μάλιστα ένα από τα κορυφαία έργα του Σοφοκλή, η Ηλέκτρα, μια τεράστια φωνή μίλησε στην ψυχή μου και μου είπε, πήγαινε, τρέχα, ο σκοπός είναι ιερός. Και πήγα. Και μπήκα στο χορό, χωρίς να γνωρίζω εκ των προτέρων πόσο απαιτητικός θα ήταν αυτός ο ρόλος, πόσο απαιτητικός θα ήταν ο σκηνοθέτης μας Γιώργος Πάχος, πόσο ψηλά είχε βάλει τον πήχη, ανεβάζοντας τον πήχη και όλων ημών που συμμετέχουμε σε αυτήν την ιερή αρχαία τελετή.

Διαβάστε περισσότερα...

Κώστας Καταγάς: Η τέχνη θεραπεύει

Ο Κώστας Καταγάς είναι περίπτωση. Από τους χαρισματικούς εκείνους  ανθρώπους που αντιστρέφουν τις ατυχίες της ζωής και τις κάνουν δημιουργικότητα, ο Κώστας όχι μόνον δεν πτοήθηκε από την ασθένεια που τον χτύπησε σαν κεραυνός στην καλύτερη περίοδο της ζωής του, αλλά την ασθένεια την μετέτρεψε σε πηγή ζωτικής ενέργειας. Είχε  βέβαια έμφυτο το ταλέντο στη ζωγραφική, καθώς από μικρός σχεδίαζε με το πενάκι του ακόμα και κόμικς, ωστόσο η ατυχία του τον οδήγησε σε νέους δρόμους καλλιτεχνικούς αλλά και βιωματικούς. Η ατυχία τον έκανε να ψάξει βαθιά μέσα του, να τρυπώσει στο μυαλό και στην καρδιά του και να ανακαλύψει εκεί έναν άλλο κόσμο που κοιμάται και τον λέμε «ασυνείδητο». Έναν κόσμο που όταν ξυπνήσει, κάνει τον άνθρωπο ήρωα ή μάρτυρα ή απλά δημιουργό, τον ωθεί να υπερβεί τον μικρό εαυτό του.

Διαβάστε περισσότερα...

Μια επιτυχημένη γυναίκα

Κάθε χρόνο τα ίδια και τα ίδια. Στις 8 Μαρτίου, λέει, γιορτάζουν οι γυναίκες. Οι άντρες δεν έχουν επετειακή γιορτή. Δεν υπάρχει καμία ανάγκη για να έχουν. Επομένως και η ύπαρξη ακόμη της επετείου της λεγόμενης «Γιορτής της γυναίκας», δείχνει φυλετική ανισότητα, την οποίαν δυστυχώς καλλιεργούν οι ίδιες οι γυναίκες. Γιατί, κορίτσια, πρέπει να έχουμε μιαν επέτειο για το φύλο μας; Έχουμε  ανάγκη από προστάτες; Έχουμε ανάγκη από μπαστουνάκια; Ή από επιβεβαίωση; Όχι. Ο μοναδικός μας εχθρός σήμερα, τουλάχιστον στον δυτικό κόσμο-γιατί ο άλλος μισός ανήκει στη σκοτεινή πλευρά-είμαστε εμείς οι ίδιες.

Διαβάστε περισσότερα...

Ο πατέρας του Άμλετ

Μας «έστειλε» αυτή η παράσταση. Μίνιμαλ. Ένα κείμενο ποιητικό, λιτό, τσεκουράτο, του Μάνου Ελευθερίου. Ένα μονόπρακτο 70΄ χωρίς ανάσα. Ο ηθοποιός, Χρήστος Χατζηπαναγιώτης γέμιζε όλη τη σκηνή, σχεδόν χωρίς καθόλου σκηνικά, χωρίς κανένα άλλο βοήθημα, μόνος κατάμονος, ένα φάντασμα που το πολλαπλασίαζαν οι σκιές στο λευκό φόντο, ήταν ένας ολόκληρος θίασος. Χωρίς τίποτα άλλο παρά μόνο το λόγο. Τις εκφράσεις του προσώπου και κάποιες μικρές αργές κινήσεις πάνω στη σκηνή. Έτσι το έστησε ο σκηνοθέτης Θοδωρής Γκόνης. Και πολύ καλά έκανε. Η σκηνή του Θεάτρου «Απόλλων» σχεδόν γυμνή, όπως αρμόζει σε έναν πεθαμένο άνθρωπο που κατεβαίνει στη γη για να ιστορήσει και να συμβουλέψει το γιό του τον Άμλετ για τα τεκταινόμενα στον Κάτω κόσμο αλλά και σ’ αυτόν που έζησε ως βασιλιάς.

Διαβάστε περισσότερα...

Βρώμικες Ιστορίες: «Αυστηρώς ακατάλληλο»

Μια παράσταση επαγγελματικής τελειότητας, που κάνει το κοινό να παραληρεί από τα γέλια, ήταν αυτή που είδαμε από τον Θεατρικό Όμιλο «Απόλλων» με το έργο του άγγλου θεατρικού συγγραφέα Barry Keeffe, «Βρώμικες ιστορίες». Μαύρο χιούμορ, σαρκασμός, τολμηρές λέξεις που «δεν πιάνουμε στο στόμα μας» αλλά που συνηθίζουμε να τις λέμε κάθε μέρα, διατρέχουν κάθε σκηνή του έργου, που όσο περνάει η ώρα φτάνει σε ένα απίστευτο κρεσέντο με απίστευτες καταστάσεις.

Διαβάστε περισσότερα...

«Παπάγια μάντολες» και φαί μανούλας

Για τρίτη φορά βλέπω το Γιώργο Μιχαλάκη να προκαλεί σεισμό επί σκηνής. Μόνος του, ολομόναχος, σαρώνει το σανίδι του Θεάτρου Απόλλων, ερμηνεύοντας το πρωτοποριακό μονόπρακτο με τίτλο «Παπάγια μάντολες», έργο ενός νέου θεατρικού συγγραφέα, του Αντώνη Κρυσίλα, σε σκηνοθεσία Γιώργου Πάχου και υπέροχα σκηνικά των Δημ. και Λάκη Καπέλλα.

Το «Παπάγια μάντολες» σαρκάζει ανελέητα την νεοελληνική πραγματικότητα, τον χυδαίο μοντερνισμό και την ανιστόρητη γκουρμεδιάρικη νοοτροπία του νεοέλληνα, γιατί ένας λαός και η κουλτούρα του,  εκτός των άλλων, φαίνεται και μέσα από το φαί που τρώει.

Διαβάστε περισσότερα...

«Όλα στον κύκλο». Εις μνήμην.

Η έκθεση ζωγραφικής του Στράτου Βαμβακούση που έφυγε πρόσφατα, έτσι ξαφνικά   χωρίς να καταλάβουμε το πώς και το γιατί, παρόλο που εμείς προσωπικά δεν τον είχαμε γνωρίσει, μας άφησε άναυδους. Γιατί η ζωγραφική του, επηρεασμένη από τη μυθολογία, μας ταξίδεψε στους τόπους των παραμυθιών, της φαντασίας, όπου ζωντανεύουν χρώματα ανεξίτηλα, το κόκκινο, το κίτρινο, το πορτοκαλί, η ώχρα, χρώματα καθαρά σαν εκείνα του δύοντος ή του ανατέλλοντος ήλιου, πάνω σε μορφές ωραίες γυναικών, αλόγων, μυθικών πλασμάτων.

Διαβάστε περισσότερα...

Μαντάμα Μπατερφλάϋ: Οι περιπέτειες μιας «πεταλούδας»

Μια ένοχη θηλιά δένει, όπως φαίνεται, την ιστορία της Αμερικής με την Ιαπωνία. Ένας ανομολόγητος έρωτας που φέρνει το θάνατο, ένα αταίριαστο ζευγάρι, η εξωτική μυρωδιά της Άπω Ανατολής που γοητεύει τους ανθρώπους της δύσης, η θέση της γυναίκας στη γιαπωνέζικη κοινωνία, η ανήλικη γκέισα που αναγκάζεται να πουληθεί σε ξένους συνήθως από τους γονείς της, η εκμετάλλευση των ανηλίκων, η εκμετάλλευση του «τρίτου κόσμου» από τις ιμπεριαλιστικές χώρες, δύο κόσμοι διαφορετικοί, δύο διαφορετικά σύμπαντα, είναι τα στοιχεία μιας από τις μεγαλύτερες όπερες στην ιστορία της οπερετικής παράδοσης.

Η γνωστή όπερα του Τζιάκομο Πουτσίνι «Μαντάμα Μπατερφλάυ», που έφτασε μέχρι τα πέρατα του κόσμου και γνώρισε τεράστια επιτυχία, πέρασε από τα σαράντα κύματα μέχρι να φτάσει μέχρι εκεί.

Διαβάστε περισσότερα...

Το μαγικό κουτί

Είναι τετράγωνο ή εν πάσει περιπτώσει ορθογώνιο, ξύλινο, με μια φυσούνα να εξέχει από τη μια του πλευρά που καταλήγει σε ένα αόρατο μάτι, και στέκεται σε κάτι μικρά ποδαράκια. Όχι δεν είναι βόας, δεν είναι κροταλίας, είναι μια φωτογραφική μηχανή του 19^ου αιώνα. Τη βλέπουμε ζωντανή, αμήχανη,  πλέον νεκρή,  να στέκεται ως μουσειακό είδος στην έκθεση της Συλλογής  Φωτογραφίας Μάνου Ελευθερίου, που παρουσιάζει φωτογραφίες, αντικείμενα και κειμήλια από την πολύτιμη συλλογή του, για την πάλαι ποτέ φωτογραφική τέχνη, που άνθισε στη Σύρο τις δεκαετίες 1860-1870.

Διαβάστε περισσότερα...

Φωνές και μνήμες

Μια ομάδα από το καστ των τραγουδιστών του Φεστιβάλ Αιγαίου στο "Μέγαρον" 

Τα καλά της φόρεσε φέτος το καλοκαίρι για άλλη μια φορά η Έπαυλη Τσιροπινά στην Ποσειδωνία Σύρου, για να υποδεχθεί αρκετές σημαντικές εκδηλώσεις. Με πρώτες, την γιορτή έναρξης του 13^ου Φεστιβάλ Αιγαίου, με πλούσιο πρόγραμμα, αλλά και την ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα έκθεση φωτογραφίας για την «Ελληνική Ακτοπλοΐα» από το αρχείο του συριανού εφοπλιστή Γιώργου Φουστάνου.

Διαβάστε περισσότερα...

Στο εργαστήρι του καλλιτέχνη Χρήστου Παπαδούλη: Λαξεύοντας το ωραίο

Κορμιά γυμνά λαξευμένα, τα αγγίζεις και νομίζεις ότι αγγίζεις ένα δέρμα βελούδινο. Κι όμως, είναι μάρμαρο. Δεν το πιστεύεις ότι αυτό το σκληρό υλικό μπορεί να γίνει τόσο μαλακό και απαλό στην υφή. Είναι η κλασσική ομορφιά τους που σε συνεπαίρνει, και δεν πιστεύεις στα μάτια σου και στα χέρια σου. Μόνο μιλιά που δεν έχουν. Μιλούν όμως μέσα από τα σώματα, την ακινητοποιημένη τους κίνηση, την υπόκωφη λάμψη της αρμονίας που εκπέμπουν. Είναι το ωραίο, το αρχαίο ελληνικό κάλλος, αυτό που εμπνέει τον γλύπτη Χρήστο Παπαδούλη.

Ο Χρήστος Παπαδούλης με τον εγγονό του Βασίλη

Διαβάστε περισσότερα...

Η Σοφία του χορού

Όταν μιλάει το σώμα, η γλώσσα του είναι πιο αληθινή από τις λέξεις. Ίσως γι αυτό, ο χορός, είναι η παλαιότερη καλλιτεχνική έκφραση του ανθρώπου. Στις απαρχές της ανθρώπινης ιστορίας, η επικοινωνία γινόταν με κινήσεις και σωματικές εκφράσεις, αφού τότε ακόμα ο λόγος δεν ήταν παρά κραυγές όπως αυτές των ζώων.

Διαβάστε περισσότερα...

«Κάθε Πέμπτη Κύριε Γκρήν»: Οι άνθρωποι πίσω από τα τείχη που έχτισαν…

Ένα θεατρικό έργο με πολλές αναφορές και νοήματα, για τις ανθρώπινες σχέσεις, τη μοναξιά που διαλέγουμε να χτίσουμε εμείς οι ίδιοι , περιχαρακωμένοι πίσω από ιδεολογικές, θρησκευτικές, κοινωνικές ή άλλες προκαταλήψεις. Τα τείχη του φανατισμού, που σκοτώνουν κάθε συναίσθημα, ακόμη και το γονεϊκό, οδηγώντας τους ανθρώπους στη μισαλλοδοξία και τον φανατισμό. Αυτός είναι ο πυρήνας του αριστουργηματικού έργου του Τζεφ Μπάρον, «Κάθε Πέμπτη κύριε Γκρήν», που είδαμε σε μια θαυμάσια παράσταση στο Θέατρο «Απόλλων» από τον Θεατρικό Πολιτιστικό Όμιλο Σύρου.

Διαβάστε περισσότερα...

Η μνημειακή γλυπτική του Κώστα Βαρώτσου στη Σύρο

«Το κοινό της τέχνης μου είναι ο απλός πολίτης, αυτός ο άνθρωπος που σηκώνει τη μαγκούρα του να με χτυπήσει γιατί του πειράζω την επέκταση του σαλονιού του, που είναι ο δημόσιος χώρος. Εκεί χρειάζεται σεβασμός. Εκεί χρειάζεται να αφουγκραστείς κάποιες αξίες και κάποιες ενέργειες οι οποίες είναι πολύ σημαντικές, είναι οι ενέργειες της ιστορίας».

Διαβάστε περισσότερα...