Ο Κώστας Καταγάς είναι περίπτωση. Από τους
χαρισματικούς εκείνους ανθρώπους που
αντιστρέφουν τις ατυχίες της ζωής και τις κάνουν δημιουργικότητα, ο Κώστας όχι
μόνον δεν πτοήθηκε από την ασθένεια που τον χτύπησε σαν κεραυνός στην καλύτερη
περίοδο της ζωής του, αλλά την ασθένεια την μετέτρεψε σε πηγή ζωτικής
ενέργειας. Είχε βέβαια έμφυτο το ταλέντο
στη ζωγραφική, καθώς από μικρός σχεδίαζε με το πενάκι του ακόμα και κόμικς,
ωστόσο η ατυχία του τον οδήγησε σε νέους δρόμους καλλιτεχνικούς αλλά και
βιωματικούς. Η ατυχία τον έκανε να ψάξει βαθιά μέσα του, να τρυπώσει στο μυαλό
και στην καρδιά του και να ανακαλύψει εκεί έναν άλλο κόσμο που κοιμάται και τον
λέμε «ασυνείδητο». Έναν κόσμο που όταν ξυπνήσει, κάνει τον άνθρωπο ήρωα ή μάρτυρα
ή απλά δημιουργό, τον ωθεί να υπερβεί τον μικρό εαυτό του.
Φέτος ο Κώστας Καταγάς μας επιφυλάσσει εκπλήξεις: Εκτός
από την έκθεση που παρουσιάζει στην Πινακοθήκη Κυκλάδων με νεώτερη δουλειά του
(8-29 Απριλίου), με τίτλο «ψυχής περιστροφές», διοργανώνει μια διημερίδα στον
ίδιο χώρο της έκθεσης (Πινακοθήκη Κυκλάδων 21-22 Απριλίου) με θέμα
«ενδιαφέρομαι για τον συνάνθρωπό μου, συμβάλλω στην καθημερινότητα των ανθρώπων
με αναπηρία», όπου ειδικοί επιστήμονες θα αναπτύξουν τι σημαίνει μια πόλη
φιλική για τους ΑΜΕΑ και τι μπορεί να γίνει ώστε οι συνάνθρωποί μας αυτοί να
μπορούν να είναι δραστήρια και δημιουργικά μέλη της κοινωνίας μας.
«Η αποκατάσταση είναι ένα είδος ζωής» αναφέρει στην
αναγγελία της έκθεσης, που έχει σαν μότο ένα σχέδιο του της μεγάλης ζωγράφου
Φρίντα Κάλοου.
Για τον Κώστα Καταγά, η σχέση του με το σχέδιο είναι
μια σχέση αυτοθεραπείας "η οποία δημιουργήθηκε στο κομοδίνο του νοσοκομείου όπου
νοσηλευόταν και έτσι παρέμεινα και εξελίχθηκα".
«Η καλλιτεχνία και η θεραπεία μέσω της τέχνης
μπορούν να απαλύνουν την ψυχή, να αντιστρέψουν την αναπηρία σε πλεονέκτημα»
αναφέρει. Πεπεισμένος πλέον για τη συμβολή της εσωτερικής «εκπαίδευσης» στην
εξισορρόπηση της ψυχής μέσω της ενασχόλησης με την τέχνη, ο Κώστας Καταγάς
καταθέτει τη βιωματική πρόταση προς
όλους όσοι αισθάνονται το επερχόμενο ατομικό τους «σκοτάδι» ή νιώθουν να
εγκλωβίζονται μέσα σ’ αυτό, κάτω από την πίεση της όποιας μορφής προβλημάτων
αντιμετωπίζουν.
Στη συζήτηση που είχαμε μαζί του μας μιλάει για την για την θεραπευτική δύναμη
της τέχνης.
Η αγάπη της ζωής είναι το φάρμακο
-Η
θεραπευτική δράση της τέχνης ισχύει για όλες τις ασθένειες; Για παράδειγμα και
για ανθρώπους που έχουν ψυχικές ασθένειες;
-Κυρίως ισχύει γι αυτούς. Βιωματικά, με την
ενασχόλησή μου περίπου επτά χρόνια, δηλαδή περίπου δύο χρόνια μέσα στο κέντρο
αποκατάστασης και πέντε χρόνια μετά το κέντρο αποκατάστασης, έχω διαπιστώσει
ότι λειτουργεί και για πολυασθενείς. Εγώ
είμαι ένας χρόνιος ασθενής και έχω διαπιστώσει ότι συνήθως οι ίδιοι οι άρρωστοι
γίνονται και γιατροί του εαυτού τους και αυτό είναι αποδεκτό και από τους
ίδιους τους γιατρούς. Άρα πρέπει να έχουν την ισορροπία και την ψυχραιμία να
παίρνουν οδηγίες, να τις σκέφτονται, να μην τις αλλάζουν, και να φροντίζουν τον
εαυτό τους. Για να μπορούν να διατηρηθούν αν όχι να βελτιωθούν και να μπορούν
να έχουν μια ποιότητα ζωής. Σ’ αυτό και
σε όλες τις ασθένειες έχω διαπιστώσει ότι ίσως και πάνω από 50% βασικό ρόλο
παίζει η ψυχολογία. Αν έχεις μια πολύ επιβαρυμένη ψυχολογία είναι αδύνατον να
αντιμετωπίσεις την ασθένειά σου. Αν η ψυχολογία σου δεν είναι «ισορροπημένη»
δηλαδή σύμφωνη με τις απαιτήσεις του εαυτού σου, αρχικά, και μετά του
περιβάλλοντός σου, το οποίο επίσης παίζει πολύ σημαντικό ρόλο, δεν θα μπορέσεις
να αντιμετωπίσεις την πειθαρχία που απαιτεί η βελτίωση της υγείας σου.
Η τέχνη αλλά και η εργασία, δηλαδή το έργο, όχι η
δουλειά, είναι δύο πράγματα, τα οποία σου αποσπούν το μυαλό και αν έχεις τη
δυνατότητα της εκγύμνασης του μυαλού σου τότε αυτό μετατρέπεται αυτόματα σε
φάρμακο, βελτιώνει τις δυνατότητες της σκέψης σου και έτσι πας πιο ήπια στις
ρυθμίσεις που έχεις να κάνεις για την υγεία σου. Μ’ αυτή την έννοια λοιπόν, η
τέχνη είναι φάρμακο. Όποια μορφή τέχνης, οι δύο ώρες που είσαι με την ομάδα
χορού για παράδειγμα, ή οτιδήποτε, διάβασμα, μαγειρική, τα πάντα. Έτυχε εγώ να
έχω το σχέδιο, κάποιος άλλος μπορεί να έχει οτιδήποτε άλλο. Το τάβλι, μπορεί
κάποιος να αγαπάει το τάβλι; Και να παίζει τάβλι κάθε μέρα και να φανατίζεται
και να σκέφτεται πώς θα κερδίσει τον άλλον αύριο που έχασε σήμερα ; Όλο αυτό
λοιπόν θεωρώ ότι είναι φάρμακο. Με λίγα λόγια η αγάπη της ζωής και η υλοποίηση
αυτού που σου αρέσει και όχι όπως σου επιβάλλεται.
Γιατί λέω ότι η αναπηρία μπορεί να μετατραπεί σε
πλεονέκτημα; Διότι πλέον δεν έχω στην καθημερινότητά μου τις υποχρεώσεις της
δουλειάς μου, συνταξιοδοτήθηκα. Και άρα ό,τι κάνω είναι αυτά που θέλω να κάνω.
Ακόμα η επιστήμη έχει δείξει, χωρίς να έχω βιωματική εμπειρία σ’ αυτό, παρά
μόνο επαφή με άτομα, ότι αυτό λειτουργεί ακόμα και σε άνοες ανθρώπους, δηλαδή
σε ανθρώπους που έχουν κρανιοεγκεφαλικές κακώσεις, γιατί πρέπει να υπάρχει μια
εσωτερική διαδικασία που λειτουργεί. Θα έχουμε στη διημερίδα έναν διδάκτορα στο
art
therapy
δηλαδή
στη θεραπεία μέσω της τέχνης, ο οποίος
θα μας δώσει περισσότερες απαντήσεις σ’ αυτά. Όμως ακόμα και σ’ αυτά τα άτομα
από τη βιβλιογραφία έχω δει ότι η τέχνη έχει αποτέλεσμα και τέχνη είναι και μια
γραμμή σε ένα χαρτί, είναι η δημιουργικότητα. Οτιδήποτε βάζει σε διαδικασία το
μυαλό σου να δημιουργήσει με το υλικό έναν διάλογο, να αρχίσουν να έρχονται πιο
κοντά ώστε ο ένας να είναι ο πλάστης και το άλλο να είναι η ύλη που θα πλαστεί,
αυτό είναι η τέχνη. Μετά το αντικείμενο που θα παραχθεί είναι έτοιμο να το
παρατηρήσει ένας παρατηρητής και να κάνει έναν νέο διάλογο με αφορμή το
αντικείμενο πλέον της τέχνης και να φτιάξει μια νέα φράση καλλιτεχνική. Ο
οποίος θα πει την ιστορία σε έναν άλλον που δεν θα έχει σχέση με την τέχνη και
θα δημιουργηθεί ένας νέος διάλογος. Αυτές οι αλυσίδες νομίζω ότι ανεβάζουν την
ποιότητα ζωής κατ’ αρχάς.
Ο
άνθρωπος πρέπει να βρίσκει τρόπους να εκτονώνεται
-Αυτή
η διαδικασία που περιγράφεις είναι κι αυτή οργανική, δηλαδή χημική, εκκρίνονται
κάποιες ουσίες στον εγκέφαλο. Αυτή η χημική διαδικασία μπορεί να αντικαταστήσει
τα κλασσικά φάρμακα; Ή είναι κάτι συμπληρωματικό;
-Αυτή είναι μια ερώτηση κρίσεως και δεν μπορώ να
απαντήσω σαν γιατρός, επειδή υπάρχουν πολλές σχολές γιατρών. Εγώ θα πω τη βιωματική μου εμπειρία. Συνήθως
στις δικές μου περιπτώσεις τα φάρμακα είναι αντικαταθλιπτικά. Δεν μπαίνω στη
διαδικασία να πω πόσο βαριά είναι αν και έχει σημασία για αυτό που με ρώτησες.
Εγώ δεν πήρα φάρμακα. Για μένα λοιπόν μπορεί να αντικαταστήσει τα φάρμακα. Και
συνεχίζω να μην παίρνω φάρμακα. Αυτό δεν σημαίνει ότι δεν έχω εγκλωβισμούς, ότι
δεν οδηγείται κάποιες φορές το μυαλό μου ή η ψυχή μου σε αδιέξοδα, αλλά μαγικά
εκείνη την ώρα πιάνω το χαρτί κι αρχίζω το διάλογο με το χαρτί. Βγαίνει από
μέσα μου και δεν πηγαίνει σε ένα έμψυχο όν, δεν αρχίζω μια συζήτηση, αρχίζω το
μονόλογό μου. Όπως σε ένα σκοτεινό δρομάκι ένας άνθρωπος περπατάει με σκυμμένο
το κεφάλι και μονολογεί. Αυτός ο
άνθρωπος εκείνη τη στιγμή γιάτρευε τον εαυτό του, δεν παραμιλούσε. Αν δεν το
έκανε αυτό το παραμιλητό θάσκαγε, θα πάθαινε εγκεφαλικό.
Ο άνθρωπος πρέπει να εκτονώνεται. Στον κάθε άνθρωπο
ταιριάζει κάτι διαφορετικό, δεν είναι το ίδιο, κάποιος άλλος μπορεί να θέλει να
απομονωθεί και να διαβάζει Όμηρο ή να παίζει ένα παιχνίδι ηλεκτρονικό που είναι
ξεφτίλα, που δεν υπάρχει πιο σκουπίδι,
όμως εκείνο το διάστημα που θα απομονώσει το μυαλό του από όλες τις επιθέσεις
που δέχεται, είναι ο χρόνος που χρειάζεται για να επαναπροσδιορίσει το πρόβλημα
και να το αντιμετωπίσει καλύτερα. Υπό αυτή την έννοια είναι φάρμακο το οποίο,
ναι, μπορεί να αντικαταστήσει τις σεροτονίνες. Με αυτό τον τρόπο επαναφέρεις
τον εαυτό σου στην ψυχική του ηρεμία. Λύσεις ο άνθρωπος μπορεί να δώσει όταν
είναι ήρεμος. Όλα αυτά είναι για να δώσεις χρόνο να βγάλεις τη σύγχυση από μέσα
σου. Για να υπάρχει αυτό το πράγμα χρειάζεται να υπάρχει μια υποδομή παιδείας.
Δηλαδή, εγώ πλέον ξέρω τι γίνεται άρα δεν χρειάζομαι κάτι σαν υποδομή. Κάποιος
όμως που δεν ξέρει ότι αυτό το πράγμα μπορεί να γίνει, δεν θα πειστεί με τη
συζήτηση. Πρέπει να τον πείσεις ότι πρέπει να προσπαθήσει, να έχει λίγο την
υποδομή και να αρχίσει να προσπαθεί. Δεν
θα καταλάβει άμεσα πόσο καλό του κάνει, αλλά στην πορεία όταν αυτό αρχίζει και
εδραιώνεται μέσα σου, γίνεται αυτόματη αντίδραση. Στα μικρά παιδιά αυτή η τέχνη
περνάει μέσα από το παιχνίδι. Άρα υπάρχουν διάφοροι τρόποι να εμπλακείς με την
τέχνη ή με την ενασχόληση, χρειάζεται πάντα ένας ειδικός να σε συμβουλεύσει,
και χρειάζεται συνδρομή και προσπάθεια στην αρχή και όχι απλά θα σου κόψω ένα
χάπι και εσύ θα κάτσεις να ζωγραφίζεις, γιατί αυτά τα λεκτικά δεν τα δέχεται ο
εγκέφαλος.
Το θέμα είναι ότι χρειάζεται χρόνος για να γίνει
αυτό το πράγμα και μεθοδολογία. Δηλαδή δεν γίνεται αυτόματα. Και πάντα με την
παρακολούθηση ενός γιατρού. Δεν κόβεις φάρμακα, ας πούμε, δηλαδή μην
τρελαθούμε. Ζούμε στην Ελλάδα με μια δυτική ιατρική, η οποία λειτουργεί με αυτό
τον τρόπο. Αλλά και όταν παθαίνουμε κάτι πάμε στο νοσοκομείο, πάμε σ’ αυτούς,
δεν μπορούμε να τους αμφισβητήσουμε. Ό,τι φιλοσοφία και να έχουμε, αυτούς θα
χρησιμοποιήσουμε. Απλά θα βρούμε τους κατάλληλους ανθρώπους με τους οποίους
μπορούμε να συνεννοηθούμε, αυτοί θα είναι και οι ιατρικοί καθοδηγητές μας, και το
περιβάλλον μας θα πρέπει να είναι
ενημερωμένο και να αντιλαμβάνεται τι κάνουμε, για να μη δημιουργούνται εμπόδια,
και ο χρόνος μέσα από αυτή τη διαδικασία θα δείξει καλύτερα αποτελέσματα.»
