ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΝΑΠΟΔΗ Το θύμα

 

(αναδημοσίευση από την εφημερίδα Ο ΛΟΓΟΣ ΤΩΝ ΚΥΚΛΑΔΩΝ)

Της Αλκμήνης Ψιλοπούλου

«Το πρώτο θύμα ενός πολέμου, είναι η αλήθεια», έχει πει ένας μεγάλος διανοητής, ενώ ο «πατέρας» της επιστήμης της προπαγάνδας Νικολό Μακιαβέλι, συμβουλεύει: Αν πεις ένα μικρό ψέμα, δεν θα σε πιστέψει κανείς. Όμως όσο πιο μεγάλο και απίστευτο είναι το ψέμα που θα πεις, θα το πιστέψουν όλοι. Δύο μήνες κρατάει ήδη ο πόλεμος στην Ουκρανία. Κάθε μέρα, βλέπουμε στους τηλεοπτικούς δέκτες μας τις απίστευτες εικόνες της καταστροφής στις πόλεις της μαρτυρικής αυτής χώρας, με τους αμάχους να κείτονται νεκροί στους δρόμους και τα σπίτια του κοσμάκη να  έχουν γίνει ένας σωρός από συντρίμμια.

Οι πολεμικοί ανταποκριτές αναπαράγουν και σε λόγια τις εικόνες και τα γεγονότα του πολέμου, βίντεο από κινητά παρελαύνουν στις ειδήσεις των καναλιών, τρομακτικές σειρήνες συναγερμού γαζώνουν την ακοή μας, ευτυχώς από πολύ μακριά, φωτιά και θάνατος παντού.

Έτσι είναι ο πόλεμος. Δεν τον είχαμε δει μέχρι τώρα, παρά μόνον σε πολύ μακρινά για μας μέρη, Ιράκ, Συρία, Αφγανιστάν, Γιουγκοσλαβία. Τότε μάλιστα, δεν υπήρχε ακόμη το ισχυρό όπλο του διαδικτύου και των social media και του youtube.

Πολύ περισσότερο, πρωτόγονες και ελλειμματικές ήταν οι πληροφορίες που είχαμε για τον πρώτο και τον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο, ενώ σήμερα, κάθε λεπτό, μια καινούργια πληροφορία, αναδύεται και προβάλλεται σε ολόκληρο τον πλανήτη.

Το πρόβλημα ωστόσο στον αιώνα μας της πληροφορίας, είναι το είδος των πληροφοριών που εισπράττουμε. Δυστυχώς, εκτός από τα πραγματικά όπλα του πολέμου που θερίζουν ζωές, υπάρχουν και τα υβριδικά όπλα ενός άλλου πολέμου: Του πολέμου της επικοινωνίας και της προπαγάνδας.

Η προπαγάνδα ήταν πάντοτε ένα από τα ισχυρά όπλα κάθε είδους εξουσίας. Στόχος της είναι ο έλεγχος και η διαμόρφωση  της λεγόμενης «κοινής γνώμης», ώστε να εξυπηρετεί τα εκάστοτε συμφέροντα των κυβερνώντων.

Οι εικόνες που βλέπουμε στους δέκτες μας, τηλεοπτικούς αλλά και ιντερνετικούς, είναι εκείνες που θέλουν να βλέπουμε όσοι μας κυβερνούν. Βέβαια, θα πει κάποιος, υπάρχει η ελευθεροτυπία, που είναι μια βασική αρχή του δημοκρατικού μας πολιτεύματος. Υπάρχει η δημοσιογραφική δεοντολογία που πρέπει να διέπει το λειτούργημα του δημοσιογράφου. Όμως, όλοι ξέρουμε-χωρίς να μπορούμε να το ομολογήσουμε ανοιχτά, παρά μόνον να το ψιθυρίσουμε μεταξύ μας- ότι σήμερα, όλο και περισσότερο, οι πληροφορίες ελέγχονται, διυλίζονται και επεξεργάζονται από τα παγκόσμια κέντρα λήψης αποφάσεων των κρατών και των κραταιών.

Στον πόλεμο της Ουκρανίας, βρισκόμαστε στην αμήχανη θέση, τόσο εμείς ως θεατές όσο και οι δημοσιογράφοι που μας μεταφέρουν τις πληροφορίες, να στεκόμαστε ανάμεσα σε διασταυρούμενα πυρά από αντιφατικές και αντικρουόμενες πληροφορίες, τις οποίες διοχετεύουν τα αντιμαχόμενα στρατόπεδα, και κυρίως το στρατόπεδο εκείνο που έχει τα πιο ανεπτυγμένα τεχνολογικά όπλα στον τομέα της πληροφορίας και των επικοινωνιών.

Για παράδειγμα, κάθε τόσο ακούμε πληροφορίες  «σύμφωνα με τις μυστικές υπηρεσίες των ΗΠΑ, της Βρετανίας… κλπ.» και απορούμε, τι σόι μυστικές υπηρεσίες είναι αυτές που διαρρέουν τα μυστικά τους. Ένα είδος «κουτσομπολιού» κορυφής, όπου το μυστικό δεν είναι πια μυστικό… προφανώς, επειδή η «μυστική» πηγή που μας το διοχετεύει, θέλει να το μάθουμε. Και έτσι, η ίδια «μυστική» πηγή, θολώνει τα νερά κρατώντας τα σημαντικά, τα πραγματικά μυστικά, καλά κρυμμένα.

Έχουμε δει και στο παρελθόν απόρρητους διαβαθμισμένους φακέλους για σημαντικά ιστορικά γεγονότα, να ανοίγουν δεκαετίες μετά, όταν οι πρωταγωνιστές των γεγονότων έχουν πεθάνει ή όταν έχει αλλάξει ο κόσμος ρότα.

Στην περίπτωση της Ουκρανίας, τα fake news πάνε κι  έρχονται. Βλέπουμε, φερ’ ειπείν το νοσοκομείο-μαιευτήριο της Μαριούπολης κατεστραμμένο από βομβαρδισμούς, με την γνωστή εικόνα της νεαρής εγκύου  γυναίκας να βγαίνει τραυματισμένη στο πρόσωπο και ακούμε από τη ρώσικη πλευρά πως είναι μια «influencer» ηθοποιός στημένη για την περίσταση. Η ουκρανική πλευρά, το διαψεύδει. Έπειτα διαβάζουμε ότι η ίδια η κοπέλα είπε ότι η σκηνή ήταν στημένη από δημοσιογράφους, ότι το μαιευτήριο το είχαν εκκενώσει οι ουκρανοί για να το κάνουν κέντρο του στρατού και ότι οι βομβαρδισμοί δεν ήταν από αέρος (περιοδικό «Militaire»)… Ταυτόχρονα ένας ολλανδός δημοσιογράφος διατείνεται ότι η νεαρή εξαναγκάστηκε να κάνει αυτές τις δηλώσεις μετά την μετάβασή της στη Ρωσία…

Άντε λοιπόν εμείς οι απλοί αποδέκτες των πληροφοριών να βγάλουμε άκρη.

Έτσι είναι ο πόλεμος. Έχει όπλα με βόμβες  και όπλα με λέξεις και εικόνες. Και θύμα την αλήθεια…