Περί θανάτου κι ευθανασίας (μέρος 1ο)

Η ανθρώπινη αγέλη, απορημένη, αμήχανη, φοβισμένη, αντικρίζει κατάματα το γεγονός ότι το πλάσμα που λέγεται άνθρωπος είναι ίσως το πιο ευάλωτο ζώο πάνω σ’ αυτό τον πλανήτη, αφού ένα ανεπαίσθητο ον, αόρατο και άπιαστο μας επιτίθεται εν είδη εξολοθρευτή και αλλάζει άρδην όλα όσα γνωρίζαμε και βιώναμε μέχρι σήμερα. Πρωτόγνωρα πράγματα συμβαίνουν τώρα . Και υποπτευόμαστε ότι ποτέ πια η ζωή μας δεν θα είναι ίδια όπως πριν από την πανδημία.

Βρισκόμαστε στη μέση ενός υγειονομικού κυκλώνα. Η  εικόνα του μαυροντυμένου Χάρου με το δρεπάνι στο χέρι, μια εικόνα αρχέτυπη, πάει χέρι χέρι με εκείνην ενός στρουμπουλού και χαρούμενου βρέφους. Η ζωή χέρι χέρι με το θάνατο.

Και μέσα στον εγκλεισμό μας, θέτουμε διάφορα υπαρξιακά ερωτήματα, όπως, ποιος είναι ο σκοπός της ζωής μας, η ματαιότητα διαφόρων πράξεων και συνηθειών μας, τι είναι αυτή η ζωή που ζούμε, ποια είναι η γυμνή αλήθεια για τη ζωή μας κι αν το να ζούμε  καλά αξίζει περισσότερο από το να ζούμε πολύ.

Τα ερωτήματα αυτά και οι υπαρξιακοί προβληματισμοί, ταλανίζουν περισσότερο τους ανθρώπους που έχουν περάσει την λεγόμενη μέση ηλικία, δηλαδή τους άνω των εξήντα, οι οποίοι είναι και τα πιο εύκολα θύματα του κορονοϊού. Τους ανθρώπους που βλέπουν το ευ ζην της νιότης τους να αντικαθίσταται απλώς από το ζην.

Κάποτε κοιτάζαμε τη μάνα μας και τον πατέρα μας, τον παππού και τη γιαγιά μας, και νιώθαμε ένα μείγμα τρυφερότητας και οίκτου για τα ρυτιδιασμένα τους πρόσωπα, τα πλαδαρά τους κορμιά και τα πετσιασμένα τους μπράτσα, το σερνάμενο βήμα τους, την κουρασμένη τους έκφραση και κυρίως την κούραση που μας προκαλούσαν οι διάφορες αρρώστιες τους και η απαντοχή τους και η δική μας ευθύνη για τη φροντίδα τους.

Τώρα κοιτάζουμε τους εαυτούς μας στον καθρέφτη και κάθε μέρα που περνάει ανακαλύπτουμε μια νέα πτυχή στο δέρμα μας, στα μάγουλα, γύρω από τα μάτια, βλέπουμε τα χείλια μας να στενεύουν και να σουρώνουν, το λαιμό μας να μοιάζει με τσαλακωμένο φύλλο χαρτιού, τα μπράτσα μας να κρέμονται σαν άδεια σακιά, τις αρθρώσεις μας να κυρτώνουν και να πρήζονται, και νιώθουμε τις αντοχές μας να μικραίνουν σιγά σιγά μαζί με τις μέρες της υπόλοιπης ζωής μας. Και το παραμικρό κρυολόγημα, τα καθημερινά πονάκια, οι ανεπαίσθητες αδιαθεσίες στο στομάχι ή στην κοιλιά, μας προκαλεί ένα υποβόσκοντα φόβο, μιαν ανησυχία ότι αυτή η σκοτεινή μαύρη σκιά της ζωής μας, πλησιάζει όλο και περισσότερο.

Το ότι θα φύγουμε από τη ζωή είναι δεδομένο. Το ερώτημα είναι, πώς θα φύγουμε. Με πόνους και βάσανα, ή μέσα στον ύπνο μας; Με αξιοπρέπεια, ή ροκανίζοντας τη ζωή των δικών μας ανθρώπων, και κυρίως των παιδιών μας;

Και σκεφτόμαστε πως, αν είναι να πάθουμε κανένα μεγάλο κακό, καμιά παλιοαρρώστια, και να χρειαστεί να μας κόβουνε στα χειρουργεία και να μας κρατάνε στη ζωή με τα σωληνάκια, καλύτερα να βρούμε έναν τρόπο να φύγουμε από τη ζωή, ανώδυνα και ήσυχα και ο θάνατος να μας φανεί σαν ένα όνειρο.

Ευθανασία λοιπόν. Είναι ο τρίτος δρόμος ανάμεσα στη ζωής και στο θάνατο . Είναι η ευγενής μετάβαση στο τίποτα…

Το Κείων έθιμον

Η ευθανασία είναι ένα από τα πιο αρχαία έθιμα της ανθρωπότητας, και μάλιστα πρωτοεμφανίστηκε σε έναν νόμο που θεσμοθέτησε ο Αριστείδης ο Κείος, το «Κείων νομιμον». Σύμφωνα με τον νόμο αυτόν, οι πολίτες που ξεπερνούσαν το 70 ο έτος της ηλικίας τους «αυτεκωνιάζοντο», έπρεπε δηλαδή να αυτοκτονήσουν με κώνειο, καθώς σε αυτή την ηλικία οι πνευματικές και σωματικές του δυνάμεις δεν μπορούσαν να προσφέρουν τα μέγιστα στην πολιτεία. Σύμφωνα με τον Στράβωνα, το έθιμο αυτό καθιερώθηκε κατά την  πολιορκία της Κέας από τους Αθηναίους, όταν η τροφή δεν επαρκούσε για τους πολιορκημένους, οπότε οι γηραιότεροι αποφάσισαν να θέσουν οικειοθελώς τέλος στη ζωή τους ώστε  να επιβιώσουν οι υπόλοιποι, νεώτεροι και ικανοί να αντέξουν στις σκληρές αυτές συνθήκες. Το «έθιμο» αυτό, έσβησε τον 3^ο μ.Χ. αιώνα με την επικράτηση του χριστιανισμού. Και να που επανέρχεται εκατονταετίες αργότερα, δηλαδή στις μέρες μας.

Το δίλημμα «ποιος θα ζήσει»…

Η τεράστια υγειονομική κρίση που βιώνει η ανθρωπότητα μεσούντος του 21^ου αιώνα, οδηγεί σε πρωτόγνωρα για τις ανεπτυγμένες κοινωνίες μονοπάτια, αν και αναρωτιέται κανείς μήπως στα μονοπάτια αυτά οδηγεί η μεγάλη ευδαιμονία που γνώρισε ο άνθρωπος της δύση μετά τους δύο παγκόσμιους πολέμους.

Έτσι λοιπόν, η ιδέα της ευθανασίας, απορριπτέα μόλις πριν από λίγον καιρό,  γίνεται τώρα πράξη στις ευρωπαϊκές  χώρες που πλήττονται καίρια από την πανδημία, όπως η Ιταλία, η Γαλλία και η Ισπανία.

Σύμφωνα με τα ρεπορτάζ που βλέπουν το φως της δημοσιότητας, στον «πειρασμό» της ευθανασίας έχουν μπεί πολλοί Γάλλοι γιατροί που εργάζονται σε οίκους ευγηρίας, βλέποντας ηλικιωμένους ασθενείς με Covid-19 να υποφέρουν από ασφυξία.
Την ίδια ώρα στην Ισπανία, οι γιατροί έχουν δεχτεί εντολή να μην χορηγούν αναπνευστήρες σε ασθενείς ηλικίας άνω των 80 ετών.

Σε δήλωσή του, ο Ισπανός πολιτικός Αλφόνς Λοπέζ Τένα δήλωσε ότι η μορφίνη χρησιμοποιείται πολλές φορές για να μην χρειαστεί να διακομιστεί ο ασθενής στο νοσοκομείο.
Ένας  γιατρός από το Μπορντό, προειδοποίησε ότι υπάρχουν αναφορές για έλλειψη μορφίνης και του φαρμάκου μιδαζολάμη- που όταν χρησιμοποιούνται μαζί απαλείφουν τον πόνο της ασφυξίας σε ηλικιωμένους.
Από την πλευρά του, ο καθηγητής Ολιβιέ Γκεράν, επικεφαλής της γαλλικής Εταιρείας Γεροντολογίας και Γηριατρικής (SFGG), δήλωσε ότι οι γιατροί βρίσκονται καθημερινά αντιμέτωποι με το δίλημμα «ποιος θα ζήσει».
«Επιλέγουν ποιος θα ζήσει, αυτό είναι που κάνουν όλη την ώρα οι γιατροί στις ΜΕΘ», υπογραμμίζει ο Γάλλος επιστήμονας.

Η βρετανική εφημερίδα Daily Mail, επεσήμανε ότι οι γιατροί σε ευρωπαϊκές χώρες, συμπεριλαμβανομένης της Ισπανίας και της Γαλλίας, στράφηκαν προς την ευθανασία για να ελαφρύνουν το επιβαρυμένο από ασθενείς του κορωνοϊού υγειονομικό σύστημα των χωρών τους, παρά το γεγονός ότι η μέθοδος είναι παράνομη και στις δύο χώρες.
(ΠΗΓΗ https://www.protothema.gr/world/)

Η καλή συνάδελφος Μαρία Δεναξά, , περιγράφει τη σκληρή εμπειρία που έζησε στο Παρίσι, σε άρθρο της, σημεία του οποίου αναδημοσιεύουμε:

«Ένας 72χρονος που ασθένησε από τον νέο κορωνοιό και δεν τον είχε καταβάλει ακόμη η ασθένεια, συνομιλούσε με τις νοσοκόμες για τη θεραπεία που θα ακολουθούσε, την ώρα που εκείνες περίμεναν  τηλεφώνημα από τους ανωτέρους τους, για το αν θα του επιτρέψουν να δώσει τη μάχη του ή να πεθάνει!…Το τηλέφωνο χτύπησε. Η ώρα της κρίσης είχε φθάσει για τον 72χρονο ο οποίος, στις συνομιλίες που είχε προηγουμένως με τις νοσοκόμες, ήταν πεπεισμένος ότι σύντομα θα μπορέσει να γίνει καλά και να επιστρέψει σπίτι του. Η νοσοκόμα ενημέρωσε τον συνομιλητή της για την κατάσταση του ασθενή. Κατ’ αρχάς για την ηλικία του, αλλά και για το γεγονός ότι σύντομα θα χρειαζόταν νοσηλεία στην εντατική επειδή αντιμετώπιζε ήδη σοβαρή δύσπνοια. Δεν πρόλαβε να τελειώσει τη φράση της, όταν δάκρυα άρχισαν να κυλούν από τα μάτια της. Επανέλαβε στο συνομιλητή της με αγωνία ένα «μα  είναι σίγουρο;»… και κατέρρευσε. Όσοι παρακολουθούσαν το ντοκιμαντέρ για τη σκληρή μάχη κατά του κορωνοιού, που δίνουν επί του παρόντος γιατροί και νοσηλευτές μέσα στα γαλλικά νοσοκομεία, κατάλαβαν. Τα λιγοστά ή ανύπαρκτα κρεβάτια στην εντατική και το κατεστραμμένο από τη χρόνια λιτότητα σύστημα υγείας δεν άφηναν καμία άλλη επιλογή σε γιατρούς και νοσηλευτές, απ’ αυτήν της θυσίας, αντί της διάσωσης ενός ακόμη ηλικιωμένου.

Η συνέχεια ήταν μακάβρια. Οι καταρρακωμένες νοσοκόμες από την τραγωδία στην οποία έπαιρναν μέρος, έκαναν τα πάντα ώστε ο ασθενής, που δεν γνώριζε ποια θα ήταν η τύχη του, να έχει όσο καλύτερο τέλος γίνεται. Κι όταν τα βαριά συμπτώματα του κορωνοιού άρχιζαν να του στερούν τη ζωή, τον ανακούφισαν με ένα κοκτέιλ φαρμάκων που τον βοήθησαν να μπει σε βαθιά καταστολή και να περάσει στην «απέναντι όχθη».

Η εξέλιξη με συγκλόνισε. Επί της ουσίας επρόκειτο για ακούσια ευθανασία σχεδόν σε απευθείας μετάδοση. Συνειδητοποίησα πως στην επόμενη στραβή για την ανθρωπότητα, με μάσκες ή χωρίς, με φάρμακα, αναπνευστήρες, γάντια ή δίχως… όσο μεγαλώνει ο άνθρωπος τόσο λιγοστεύει η αξία της ζωής του. Κατάλαβα πως στη θέση του ηλικιωμένου, στην εποχή των εκπτώσεων για τους πολλούς και της ευημερίας για τους λίγους, θα μπορούσε να βρίσκεται ο γείτονας, οι γονείς, οι συνομήλικοι, οι φίλοι μας, ακόμα κι εμείς, από τη στιγμή που θα μας πάρουν τα χρόνια.

Μια από τα ίδια και στην Ισπανία, όπου από την αρχή της κρίσης ασθενείς άνω των 70 ετών δεν μεταφέρονται συστηματικά στα νοσοκομεία. Στη Μαδρίτη και τη Βαρκελώνη, έγγραφο της υγειονομικής υπηρεσίας της Καταλονίας που διέρρευσε στον Τύπο, έδινε οδηγίες για το πώς να αποφεύγεται η νοσηλεία ηλικιωμένων ασθενών, που παρουσίαζαν ήδη αναπνευστικά συμπτώματα της λοίμωξης. Συγκεκριμένα, εξηγούσε τους χειρισμούς που έπρεπε να κάνουν οι γιατροί και οι νοσηλευτές ώστε οι ηλικιωμένοι ασθενείς (επί της ουσίας μελλοθάνατοι) να πειστούν να επιστρέψουν στα σπίτια τους….

Η εξ αναγκασμού από την πολιτεία επιλογή διάσωσης ενός ατόμου εις βάρος κάποιου άλλου, πιο ηλικιωμένου, λέγεται και ανθρωποθυσία όλων εκείνων που βοήθησαν στην οικοδόμηση της κοινωνίας που ζούμε και επ’ ουδενί την είχαν φανταστεί τόσο απάνθρωπη, τόσο δήθεν και εικονική, όσο είναι σήμερα. Η ζωή τους αξίζει όσο και η δική μας, ίσως πολύ περισσότερο για όλα όσα μας έχουν προσφέρει. Ας μην το επιτρέψουμε….» ( https://dimosiografia.com/anthropothysies-sta-15-4-020)