Το μέλλον είναι παρόν: Από τον Άλντους Χάξλεϊ στον Έλον Μάσκ 1

Σήμερα θα μιλήσουμε για το μέλλον. Ή μάλλον για το παρόν που ακόμα δεν το γνωρίζουμε. Μπορεί να το βλέπουμε, σε μικρές ή μεγάλες οθόνες, να το διαβάζουμε σε κάποια βιβλία-παλιά τα ονόμαζαν «επιστημονικής φαντασίας», σήμερα τα λένε «μελλοντολογικά»- όμως η τεχνολογία και η επιστήμη δεν περιμένουν πότε εμείς, οι μάζες των ανθρώπων θα είμαστε έτοιμοι να δεχτούμε τις εξελίξεις, και προχωράνε ταχύτατα στα σχέδια (ποιών; δεν γνωρίζουμε).

Προσθήκη λεζάντας

Η τεχνολογική επανάσταση του Internet ήταν μόνο η αρχή. Στα πρώτα του βήματα εξυπηρετούσε στρατιωτικούς σκοπούς. Στη συνέχεια έγινε ένα επαναστατικό εργαλείο παγκόσμιας ισχύος, ένας πλανητικός «υπερνούς» που κρύβει στον εγκέφαλό του όλη τη γνώση της ανθρωπότητας, ένα αρχείο για το παρελθόν, το παρόν αλλά και το μέλλον μας. Το Internet με τις εφαρμογές του μπορεί να γίνει επίσης ένα εργαλείο άμεσης δημοκρατίας, χωρίς σύνορα, χωρίς διακρίσεις και διαχωρισμούς και χωρίς μεσάζοντες, ειδήμονες και «σοφούς». Μπορεί όμως να γίνει και ένα όπλο στα χέρια των ισχυρών που θέλουν να χειραγωγήσουν την κοινή γνώμη, τις κοινωνίες και τους λαούς.

Πολύ γρήγορα, πριν καλά-καλά το καταλάβουμε, περάσαμε στις εφαρμογές των social media, ή «μέσων κοινωνικής δικτύωσης». Σ’ αυτό τον «θαυμαστό νέο κόσμο», του Facebook, του messenger, Instagram κλπ. ο καθένας μπορεί να αποκτήσει αυτό που παλιά ήταν αδιανόητο, να γίνει «διάσημος» έστω και για ένα λεπτό. Η νέα αυτή επανάσταση αλλάζει όλα τα δεδομένα στον τομέα της ανθρώπινης επικοινωνίας, της κοινωνίας, της πολιτικής και της ζωής όλων των κατοίκων αυτού του πλανήτη, είτε ζουν στην έρημο είτε σε μια μεγαλούπολη.

Τα κινητά μας είναι πλέον κάτι πολύ παραπάνω από απλά τηλέφωνα. Στην πραγματικότητα τα απλά τηλέφωνα έχουν πλέον καταργηθεί και σιγά σιγά θα γίνουν ξεπερασμένα τα email, η τηλεόραση, αλλά ίσως ίσως και η ίδια η φυσική ανθρώπινη επαφή.

Και η επανάσταση αυτή, περνάει στην επιστήμη και προχωράει ακάθεκτη. Από τον Άλντους Χάξλεϊ και το internet περνάμε στο «Εγώ το ρομπότ» του Ισαάκ Ασίμωφ, κι από εκεί στο Matrix, και παραπέρα στην τεχνητή νοημοσύνη.

Εδώ λοιπόν είμαστε , σε έναν χωρόχρονο όπου το παρελθόν αλλά και το μέλλον γίνεται παρόν, με απρόβλεπτες συνέπειες…

Προς το παρόν, αυτό το μέλλον-παρόν, το βλέπουμε σε τηλεοπτικές σειρές, που σημειωτέον «σπάνε κόκκαλα» στο χώρο του θεάματος, έχοντας καπελώσει, και όχι άδικα, το σινεμά. Η κινηματογραφική παραγωγή έχει μειωθεί αισθητά τα τελευταία χρόνια και βαίνει συνεχώς μειούμενη. Όλος ο κόσμος κατεβάζει πλέον σειρές από το Internet, σειρές υψηλών προδιαγραφών και απαιτήσεων.

Για το μέλλον-παρόν είδαμε σειρές όπως «Εγώ το ρομπότ» (βασισμένο στο γνωστό μυθιστόρημα επιστημονικής φαντασίας του Ισαάκ Ασίμωφ). Το «Black Mirror» («Μαύρος Καθρέφτης»), είναι η οθόνη του κινητού μας. Η σειρά μας προειδοποιεί: Προσοχή, κρατάτε στα χέρια σας ένα εργαλείο, που μπορεί να σας κάνει εύκολη τη ζωή  αλλά και να σας την καταστρέψει. Η οθόνη του κινητού με το Facebook και τις υπόλοιπες εφαρμογές, είναι ένα υπερεργαλείο. Μπορεί να χρησιμοποιείται για την αποβλάκωση των μαζών. Μπορεί όμως να γίνει κι ένα υπερόπλο στα χέρια όχι της εξουσίας αλλά των σύγχρονων, απρόσωπων κοινωνιών, όπου και η ίδια η εξουσία είναι επίσης απρόσωπη.

Ο άϋλος κόσμος των like και των apps μαζί με διάφορα άλλα σούπερ high tech προϊόντα, όπως τα τσιπάκια μνήμης, οι προσομοιωτές, τα «παιχνίδια» virtual reality (εικονική πραγματικότητα) μας οδηγούν σε έναν «θαυμαστό νέο κόσμο» που μας είναι προς το παρόν άγνωστος…Ή μήπως είμαστε ήδη εκεί και δεν το ξέρουμε; Το «Black Mirror» εκπέμπει SOS. Κατά τη γνώμη μας, η σειρά θα έπρεπε να προβάλλεται σε όλα τα γυμνάσια και λύκεια του κόσμου…

Η σειρά «West World» ( ο «Κόσμος της Δύσης»), προχωράει ακόμα παραπέρα. Από το Internet και το Facebook στην τεχνητή νοημοσύνη και την κατασκευή τεχνητών πλασμάτων, ανθρώπων αλλά και ζώων και κάθε είδους ζωής, μέσω των τρισδιάστατων εκτυπωτών και της χρήσης υλικών παρόμοιων με αυτά από τα οποία είμαστε φτιαγμένοι. Με λίγα λόγια, τη δημιουργία ανθρωποειδών με τεχνητή νοημοσύνη που γίνονται «οικοδεσπότες» σε ένα πάρκο Άγριας Δύσης φτιαγμένο για την ψυχαγωγία των πραγματικών ανθρώπων. Η σειρά, παρότι εξαιρετικά περίπλοκη, θέτει πολλά ερωτήματα για την εξέλιξη αυτή. Κυρίως, αν αυτά τα «δημιουργήματα» πλασμένα «κατ’ εικόνα και ομοίωσίν μας» μπορούν να εξελιχθούν από «ανθρωποειδή» σε πλάσματα με συναισθήματα και συνείδηση, και να υποκαταστήσουν ή και να ξεπεράσουν σε ικανότητες και δύναμη τον Ανθρωπο-Θεό-Δημιουργό τους…

Ο Άλντους Χάξλευ προφητεύει και οραματίζεται, ο Έλον Μασκ δημιουργεί και προειδοποιεί…

Μια παλιά φίλη, η Τιτίκα Μαρία Σαράτση, μας έστειλε ένα άρθρο της δημοσιευμένο στον εφημερίδα «ΑΥΓΗ» (25-3-2010) με μία ενδιαφέρουσα συνέντευξη του Άλντους Χάξλεϊ, ενός από τους μεγαλύτερους διανοητές και οραματιστές του 20^ου αιώνα και τις σκέψεις της ίδιας, για έναν «θαυμαστό νέο κόσμο» όπου η εξουσία αλλάζει πρόσωπο και γίνεται «άυλη». Το αναδημοσιεύουμε γιατί τα όσα λέει είναι άξια προβληματισμού και στοχασμού για το μέλλον-παρόν μας.

(Στην επόμενη ανάρτισή μας θα ασχοληθούμε με τον Έλον Μάσκ, την τεχνητή νοημοσύνη και τις πιθανές συνέπειές της για τις κοινωνίες μας και για το ανθρώπινο είδος γενικότερα…)

Η μετάλλαξη της δημοκρατίας: Το "φαίνεσθαι" και το "είναι"

Από την Τιτίκα Μαρία Σαράτση

(δημοσιευμένο στην ΑΥΓΗ-25/03/2010)

 "...Νομίζω ότι αυτό που θα συμβεί στο μέλλον είναι ότι οι δικτάτορες θα ανακαλύψουν... ότι αν θέλεις να διατηρήσεις την εξουσία επ' αόριστον, θα πρέπει να έχεις τη συγκατάθεση των εξουσιαζομένων, αυτό θα επιτευχθεί αφενός με τη χρήση 'ουσιών', όπως προέβλεψα στον 'Θαυμαστό Καινούργιο Κόσμο' και αφετέρου με τη χρήση των νέων τεχνικών της προπαγάνδας. Θα το επιτύχουν παρακάμπτοντας την 'ορθολογική' πλευρά του ανθρώπου και θα απευθυνθούν στο υποσυνείδητό του και τα βαθύτερα συναισθήματά του, ακόμη και στη φυσιολογία του, θα τον εξωθήσουν να αγαπήσει κυριολεκτικά την ίδια του τη δουλεία.

Αυτός είναι, νομίζω και ο κίνδυνος: ότι οι άνθρωποι θα είναι κατά κάποιο τρόπο ευτυχείς ίσως υπό το νέο καθεστώς, αλλά σε συνθήκες υπό τις οποίες δεν θα έπρεπε να είναι ευτυχείς"¹. (Άλντους Χάξλεϊ, συνέντευξη στον Μάικ Γουάλας, 18/5/1958 στο πλαίσιο της εκπομπής «Η συνέντευξη του Μάικ Γουάλας» στο αμερικανικό κανάλι ABC).

Στις 18 Μαϊου του 1958 ο Άλντους Χάξλεϊ έδωσε μια συνέντευξη στον Μάικ Γουάλας.^* Σε αυτήν εξέφραζε τον φόβο ότι στο μέλλον η ανθρώπινη σκέψη θα διαμορφώνεται από «απρόσωπες δυνάμεις, τεχνάσματα και νέες τεχνικές» και οι άνθρωποι θα είναι «ευτυχείς» μέσα στη σκλαβιά τους. Κάτι σαν το βιβλίο του (Brave New World, 1932), δηλαδή, όπου οι «ερωτευμένοι» σιγομουρμουρίζουν:

«Η παστίλια είναι γλυκούλα

Σε μεθάει και σε ναρκώνει

Αχ δεν βλέπω πια την ώρα

Να βρεθούμε οι δυο μας μόνοι».

Όμως η «παστίλια» αυτή τη φορά δεν θα είναι χημική ένωση, χαπάκι, αλλά ένα σύνολο σύνθετων τεχνικών, οι οποίες απευθυνόμενες στο υποσυνείδητο, στα «βαθύτερα συναισθήματα» των ανθρώπων θα τους κάνουν να αισθάνονται ευφορία υπό συνθήκες μη-ευφορίας. Και συνεχίζει: «Λοιπόν, μια ακόμη ισχυρότατη δύναμη που λειτουργεί σε αυτήν εδώ τη χώρα ( στις ΗΠΑ) είναι- ας την ονομάσουμε έτσι- η «Υπερ-οργάνωση»,η υπερβολική οργάνωση. Καθώς η τεχνολογία γίνεται όλο και πολυσυνθετότερη, χρειαζόμαστε όλο και περισσότερους «περίτεχνους», πιο «ιεραρχημένους» οργανισμούς και επομένως η πρόοδος της τεχνολογίας συμβαδίζει με την εξέλιξη της οργάνωσης. Τώρα μπορούμε να δημιουργούμε «υπερ-οργανισμούς» που ήταν αδιανόητοι λίγα χρόνια πριν, οπότε έχουμε όλο και περισσότερους ανθρώπους «υποταγμένους» σε συστήματα ιεραρχίας που ελέγχει η γραφειοκρατία, είτε αυτή είναι η γραφειοκρατία των μειζόνων επιχειρήσεων, είτε η γραφειοκρατία των μεγάλων, κεντρικών κυβερνήσεων».

Στη συνέντευξη που προαναφέραμε ο Χάξλεϊ μιλούσε για «μελλοντικές δικτατορίες που βρίσκονται προ των πυλών». Αν ο Χάξλεϊ ζούσε σήμερα (νικήθηκε από τον καρκίνο το 1963 και ο θάνατός του επισκιάσθηκε από τη δολοφονία του Τζον Φιτζέραλντ Κένεντι) είναι βέβαιο ότι δεν θα μιλούσε για «μελλοντικές» εφιαλτικές δικτατορίες αλλά για παρούσες «μεταλλαγμένες» δημοκρατίες και για κοινωνίες σε βαθιά κρίση. Για κρίση θεσμών και ταυτοτήτων.

Αν οι εφιαλτικές «απρόσωπες» δυνάμεις που υπαινίσσεται μπορούν να δημιουργούν πλαστή, τεχνητή «ευφορία», είναι σε θέση να δημιουργούν και πλαστή «δυσφορία και ανασφάλεια» κατά το δοκούν. Αν τα προηγούμενα χρόνια κάποιοι στην Ελλάδα παραπλάνησαν τους πολίτες και τους δημιούργησαν τεχνητές πανσελήνους και πλαστικές ελπίδες με μοναδικό σκοπό το κέρδος, τώρα, όπως έγραψε και ο Γ. Σεφέρης- τον παραφράζω- «είναι ωραία τα μάτια μας αλλά δεν ξέρουμε πού να κοιτάξουμε». Ο βασιλιάς είναι γυμνός. Και οι προοδευτικές δυνάμεις του τόπου πρέπει συντεταγμένα να μιλήσουν.

Όμως, και ψυχή, ει μέλλει γνώσεσθαι αυτήν, εις ψυχήν αυτή βλεπτέον. «Τον ξένο και τον εχθρό τον είδαμε στον καθρέφτη». Ας αναλάβουμε τις ευθύνες και ας προχωρήσουμε. Ας κινητοποιηθούμε λελογισμένα. Ας μην αμφισβητούμε εκ προοιμίου και ας μη δεχόμαστε αδιαμαρτύρητα. Δεν έχουμε ανάγκη από τις «παστίλιες» οποιουδήποτε είδους από όπου και αν προέρχονται. Ήρθε η στιγμή της πληρωμής. Το έσοπτρον, δηλαδή ο καθρέφτης, δεν είναι πια εν αινίγματι.

Ας βρούμε την άκρη. Πάντων χρημάτων μέτρον άνθρωπος. Οι λαοί της Ευρώπης το φωνάζουν σε όλες τις γλώσσες. Δείχνουν να το ξεχνούν κάποιοι Γερμανοί... μέχρι στιγμής! Αν εκείνοι έχουν την ψευδαίσθηση ότι μπορούν να υπάρξουν στην Ευρώπη και στον κόσμο χωρίς τα P.I.G.S, εμείς οφείλουμε να θυμόμαστε πως το είναι και το φαίνεσθαι δεν ταυτίζονται.

Σχεδόν ποτέ...

*Ο Mike Wallas, γνωστότατος Αμερικανός δημοσιογράφος και παρουσιαστής γεννήθηκε το 1918. Συνεργάσθηκε επί 37 χρόνια με το CBS και τη γνωστή εκπομπή 60 minutes .To 1958 παρουσίαζε την εκπομπή «Η συνέντευξη του Μάικ Γουάλας» στο αμερικανικό κανάλι ABC. (http://titikamariasaratsi.blogspot.com/2011/09/blog-post_22.html)