To μέλλον είναι παρόν ΙΙ: Ανθρώπινος εγκέφαλος VS τεχνητή νοημοσύνη

 Στα έργα επιστημονικής φαντασίας, ξεκινώντας από τα μυθιστορήματα του Ισαάκ Ασίμοφ σχετικά με τα ρομπότ, και φτάνοντας σε πληθώρα κινηματογραφικών έργων, ο άνθρωπος-θεός-κατασκευαστής μηχανών, έρχεται αντιμέτωπος με τα δημιουργήματά του. Τα οποία κάποια στιγμή, αποκτούν τη δική τους αυτόνομη εξελικτική πορεία και απειλούν το ίδιο το ανθρώπινο είδος. Στην πραγματικότητα η εξέλιξη των μηχανών και η αυτόνομη πορεία τους, δημιουργεί πλήθος υπαρξιακά ερωτήματα και ανησυχίες καθώς κανένας δεν μπορεί να σταματήσει αυτή την πορεία που ο ίδιος ο άνθρωπος δημιούργησε.

Σήμερα, με την εξέλιξη, η επιστήμη έχει ξεπεράσει το όριο των μηχανών-ρομπότ που είναι φτιαγμένες για να εξυπηρετούν τον άνθρωπο σε διάφορες λειτουργίες του και να διευκολύνουν τη ζωή του κι έχει περάσει σε ένα άλλο επίπεδο, όπου ο ανθρώπινος εγκέφαλος αντιπαρατίθεται με τις απομιμήσεις του. Οι οποίες, όπως εκφράζονται στις ανησυχίες των ίδιων των επιστημόνων, ξεπερνούν πλέον τα όρια των μηχανών και αποκτούν μια δικιά τους αυτόνομη ύπαρξη.

Ένα σημαντικό ερώτημα που τίθεται, είναι αν τα ρομπότ ή τα μηχανήματα τεχνητής νοημοσύνης μπορούν να έχουν συναισθήματα, να έχουν αναμνήσεις και εν τέλει να αποκτήσουν συνείδηση. Στην περίπτωση που η απάντηση σ’ αυτά τα ερωτήματα είναι θετική, τότε δημιουργείται ο κίνδυνος τα μηχανήματα αυτά να αποκτήσουν ικανότητες που θα ξεπερνούν τις ανθρώπινες και έτσι να αυτονομηθούν από τους όρους και τα όρια που έθεσε αρχικά ο άνθρωπος στις κατασκευές του. Έτσι τα δημιουργήματά μας αποκτούν δικιά τους οντότητα που μπορεί να αντιπαρατεθεί στα θέλω του ανθρώπινου είδους.

Ειδικοί και μη, εμφανίζονται διχασμένοι πάνω στο ζήτημα αυτό. Αρκετοί είναι πιο αισιόδοξοι και λιγότερο επιφυλακτικοί, όμως άλλοι συμμερίζονται τις ανησυχίες του Χόκινγκ, όπως ο Έλον Μασκ, δημιουργός της ιδιωτικής διαστημικής εταιρείας Spaxe X, ο οποίος, στο ίδιο ακριβώς μήκος κύματος, προειδοποίησε, ότι «η τεχνητή νοημοσύνη συνιστά τη μεγαλύτερη υπαρξιακή απειλή για την ανθρωπότητα».

Ο Έλον Μασκ προειδοποιεί: «Η τεχνητή νοημοσύνη ίσως γίνει αθάνατος δικτάτορας»

Ο επιχειρηματίας Έλον Μασκ, ιδρυτής της Tesla και της Space X, εξέφρασε τις ανησυχίες του για την τεχνητή νοημοσύνη.

Μάλιστα, αυτή τη φορά, μιλώντας στο πλαίσιο ενός νέου ντοκιμαντέρ με τίτλο «Εμπιστεύεστε αυτόν τον υπολογιστή;», ανέφερε ότι η τεχνητή νοημοσύνη μπορεί κάποτε να μετατραπεί σε «αθάνατο δικτάτορα».

Έχοντας άμεση πρόσβαση στην παραμικρή πληροφορία για κάθε άνθρωπο του πλανήτη και μπορώντας να κάνει εκατομμύρια υπολογισμούς σε κλάσμα του δευτερολέπτου και να παίρνει κρίσιμες αποφάσεις, η τεχνητή νοημοσύνη ίσως κάποτε είναι σε θέση όχι μόνο να ελέγχει την παγκόσμια οικονομία και τα οπλικά συστήματα, αλλά τελικά να ενδυθεί τον μανδύα του διδάκτορα - και μάλιστα του αθάνατου, αφού δεν θα πεθαίνει.

Αυτό το σκοτεινό σενάριο μπορεί να γίνει πραγματικότητα, σύμφωνα με τον Μασκ, αν οι έρευνες για την τεχνητή νοημοσύνη δεν τεθούν έγκαιρα υπό έλεγχο και ρυθμιστική εποπτεία.

«Κατευθυνόμαστε ταχέως προς μια ψηφιακή υπερνοημοσύνη που θα υπερβαίνει κατά πολύ οποιονδήποτε άνθρωπο», δήλωσε ο Μασκ και προειδοποίησε ότι «αν μια εταιρεία ή μια μικρή ομάδα ανθρώπων καταφέρει να αναπτύξει θεϊκή ψηφιακή υπερνοημοσύνη, θα κυριαρχήσει στον κόσμο».

«Τουλάχιστον όταν υπάρχει ένας κακός δικτάτορας, είναι ένας άνθρωπος που κάποτε θα πεθάνει. Όμως για την τεχνητή νοημοσύνη δεν υπάρχει θάνατος. Μπορεί να ζει για πάντα και έτσι θα υπάρχει ένας αθάνατος δικτάτορας από τον οποίο δεν θα μπορούμε ποτέ να ξεφύγουμε», πρόσθεσε.

«Αν η τεχνητή νοημοσύνη έχει ένα στόχο και η ανθρωπότητα απλώς συμβαίνει να παρεμβάλλεται σε αυτόν, θα καταστρέψει την ανθρωπότητα σαν κάτι φυσικό, χωρίς καν να το σκεφτεί», ανέφερε ο Μασκ. «Είναι σαν να φτιάχνουμε ένα δρόμο και ένα μυρμήγκι συμβεί να βρεθεί στο δρόμο μας. Δεν μισούμε τα μυρμήγκια, απλώς φτιάχνουμε ένα δρόμο. Κι, έτσι, αντίο μυρμήγκι...».

Στίβεν Χόκινγκ: κίνδυνος για το ανθρώπινο είδος η πλήρης ανάπτυξη της τεχνητής νοημοσύνης

Τις ίδιες ανησυχίες εκφράσει και ο διάσημος φυσικός Στίβεν Χόκινγκ, ο οποίος  προειδοποιεί ότι, οι προσπάθειες για τη δημιουργία υπολογιστών και ρομπότ με εξελιγμένη τεχνητή νοημοσύνη αποτελούν σοβαρή υπαρξιακή  απειλή για την ίδια, καθιστώντας πολύ υπαρκτό τον κίνδυνο το ανθρώπινο είδος να εξαφανιστεί κάποια στιγμή.

Όπως είπε με έμφαση στο BBC, «η πλήρης ανάπτυξη της τεχνητής νοημοσύνης μπορεί να σημάνει το τέλος του ανθρώπινου είδους».

Σημείωσε ότι, οι απλοϊκές μορφές τεχνητής νοημοσύνης που έχουν δημιουργηθεί μέχρι στιγμής, έχουν αποδειχτεί πολύ χρήσιμες, όμως εξέφρασε τον φόβο του για τις συνέπειες που μπορεί να υπάρξουν, αν η τεχνητή νοημοσύνη δημιουργήσει κάτι που θα ξεπεράσει τις ανθρώπινες ικανότητες.

«Θα έκανε κουμάντο μόνο του και θα επανασχεδίαζε τον εαυτό του με ολοένα αυξανόμενη ταχύτητα. Οι άνθρωποι, που είναι περιορισμένοι από την αργή βιολογική εξέλιξη, δεν θα μπορούσαν να το ανταγωνιστούν και θα έμεναν πίσω», πρόσθεσε.

Καθησυχαστικοί οι Έλληνες επιστήμονες

Οι Έλληνες επιστήμονες είναι περισσότερο αισιόδοξοι ως προς τις εξελίξεις και τους κινδύνους της τεχνητής νοημοσύνης, αν και  κάποιοι από αυτούς, όπως ο κ. Μιχάλης Μπλέτσας, διευθυντής πληροφορικής στο Media Lab του MIT, ο οποίος εν κατακλείδι, σε συνέντευξή του στην «Καθημερινή», θεωρεί την κατανόηση της λειτουργίας του ανθρώπινου εγκεφάλου ως μία  «από τις μεγαλύτερες προκλήσεις που αντιμετωπίζει η πορεία της ανθρωπότητας προς τη γνώση».

Σε ερώτημα του δημοσιογράφου, αν είμαστε σε θέση να γνωρίζουμε τη λογική πορεία της απόφασης μιας ευφυούς μηχανής, ο κ. Μπλέτσας απαντά ότι «σε μια διαδικασία απόφασης που δεν βασίζεται σε προκαθορισμένα βήματα, αλλά αφήνει βαθμούς ευελιξίας, όπως συμβαίνει με τη μηχανική μάθηση και με τον ανθρώπινο εγκέφαλο, είναι δύσκολο, να γνωρίζουμε με ακρίβεια τα βήματα που ακολούθησε ένα πρόγραμμα για να βγάλει ένα αποτέλεσμα.

Πρακτικά, ένα πρόγραμμα μηχανικής μάθησης λαμβάνει ψηφιακά ερεθίσματα και στη συνέχεια με στατιστικές μεθόδους κάνει τα βήματα προς τη λήψη της απόφασης. Επομένως, δεν μπορούμε να γνωρίζουμε ποια από τα ερεθίσματα συνετέλεσαν περισσότερο. Ωστόσο, έχουμε μεθόδους που μπορούμε να ενεργοποιήσουμε συγκεκριμένους ψηφιακούς νευρώνες του προγράμματος και να δούμε πώς αλλάζει το αποτέλεσμα, όπως για παράδειγμα να αλλάξουμε μερικά στοιχεία σε μια εικόνα ή κάποιες λέξεις σε ένα κείμενο. Και πάλι όμως τα συμπεράσματα που θα βγάλουμε δεν έχουν απόλυτη βεβαιότητα.

Αυτό είναι μια σημαντική πρόκληση για τους επιστήμονες, διότι κάποιες αποφάσεις μπορεί να μην είναι εξηγήσιμες. Ωστόσο, είναι σημαντικό να κατανοήσουμε ότι οι ευφυείς μηχανές δεν ασχολούνται με την αιτία της απόφασής τους, όπως κάνει ο άνθρωπος. Η αιτίαση είναι μια λειτουργία υψηλότερου νοητικού επιπέδου και ενώ αρχικά προσπαθήσαμε να δημιουργήσουμε συστήματα τεχνητής νοημοσύνης, τα οποία να γνωρίζουν την αιτία της απόφασής τους, οδηγηθήκαμε σε αδιέξοδο. Για να το πούμε απλούστερα, δεν έχουμε καταφέρει να δημιουργήσουμε το ψηφιακό ανάλογο της κοινής λογικής και έτσι τα προγράμματα που εξελίσσουμε τώρα βασίζονται κυρίως στη βιομιμητική, δηλαδή μια επιφανειακή μίμηση της δομής του ανθρώπινου εγκεφάλου. Το επόμενο βήμα θα γίνει, όταν κατανοήσουμε καλύτερα τον ανθρώπινο εγκέφαλο και μεταφέρουμε τη γνώση μας στα προγράμματα τεχνητής νοημοσύνης…».

 (Συνέντευξη στον Γιάννη Μουρατίδη https://www.kathimerini.gr/1035330/gallery/epikairothta/ellada/h-texnhth-nohmosynh-se-realistikh-vash)

Ο καθηγητής στο ΜΙΤ *Κωνσταντίνος Δασκαλάκης, ένας από τους πιο σπουδαίους επιστήμονες διεθνώς παραδέχθηκε ότι «η πραγματικότητα ενδέχεται τελικά να διαψεύσει κάθε πρόβλεψη για την τεχνητή νοημοσύνη».

Σε συνέντευξή του στο ΑΠΕ-ΜΠΕ, δήλωσε ότι   «κατά κάποιον τρόπο η Τεχνητή Νοημοσύνη είναι ένα στοίχημα που έχει βάλει ο ανθρώπινος εγκέφαλος με τη δαρβινική εξέλιξη. Ένα από ανώτερα πράγματα, που μπορεί να κάνει ο ανθρώπινος εγκέφαλος είναι να αντιγράψει τον εαυτό του. Όταν ο άνθρωπος φτάσει στο σημείο να αναπαράγει με τεχνητό τρόπο τις ίδιες του τις ικανότητες, όλα θα είναι ανοιχτά και όλα θα είναι πιθανά. Αυτό μπορεί να είναι εκπληκτικό, να μας οδηγήσει σε μια Wonderland, όπου η ύπαρξη των μηχανών θα λειτουργεί υπέρ του ανθρώπου ή μπορεί να μας φέρει μπροστά σε δυσάρεστες καταστάσεις…»

Και τονίζει  ότι όπως όλα τα εργαλεία που έχει κατασκευάσει ο άνθρωπος, έτσι και η τεχνητή νοημοσύνη, μπορεί να χρησιμοποιηθεί για το καλό ή για το κακό:  

«Στη δυστοπική εκδοχή του μέλλοντος η Τεχνητή Νοημοσύνη είναι δυνατόν να προκαλέσει σοβαρές κοινωνικές αναταραχές και ν΄ αποτελέσει άμεση απειλή για τη δημοκρατία και την παγκόσμια ειρήνη. Ωστόσο, « Είναι στο χέρι όλων μας να προασπίσουμε την προσβασιμότητα όλων των ανθρώπων στα οφέλη της προόδου που θα γίνει, ώστε να μην υπάρχουν χώρες ή εταιρείες ή πολίτες δύο ταχυτήτων. Αυτό δεν είναι ένα πράγμα με το οποίο μπορούμε να παίξουμε».

Σύμφωνα με τις πληροφορίες που μας δίνει, ο κ. Δασκαλάκης εκτιμά ότι οι ειδικές εφαρμογές της τεχνητής νοημοσύνης θα αρχίσουν να μπαίνουν επιθετικά στη ζωή μας στα επόμενα 10 χρόνια. Θεωρώ ότι θα εκπλαγούμε από το πόσο επιθετικά θα μπουν στις μεταφορές, στην υγεία, σε επίπεδο οικιακής βοήθειας και φροντίδας ηλικιωμένων.

Όσον αφορά  όμως στο θέμα της Γενικής τεχνητής νοημοσύνης (general artificial intelligence), πρόκειται για  την ικανότητα ενός τεχνολογικού συστήματος να μεταφέρει εμπειρία από μια νοητική λειτουργία που εκτελεί σε μία άλλη. Για παράδειγμα,  αν έχει ήδη μάθει αγγλικά και θέλει να μάθει γαλλικά, να μπορεί να μεταφέρει εμπειρία και διαίσθηση από τη μία γλώσσα στην άλλη, να μπορεί να εκμεταλλεύεται το γεγονός ότι υπάρχει σύνταξη και κλίση σε όλες τις γλώσσες (…) ‘Η αν μάθει να παίζει σκάκι, να μπορεί να αξιοποιήσει την εμπειρία της χάραξης στρατηγικής για να παίξει πόκερ».

Η ραγδαία εξέλιξη της τεχνητής νοημοσύνης, «έχει να κάνει με την προσέγγισή μας στο πώς φτιάχνουμε υπολογιστικές διαδικασίες, που μιμούνται ανώτερες νοητικές διαδικασίες του ανθρώπινου εγκεφάλου».

Η τεχνητή νοημοσύνη στηρίζεται στη λειτουργία και χρήση των αλγορίθμων. Όπως λέει ο κ. Δασκαλάκης, « η ανθρωπότητα λόγω της δραστηριότητάς της στο Ιντερνετ έχει αφήσει ένα τεράστιο ψηφιακό αποτύπωμα, το οποίο μπορούμε να εκμεταλλευτούμε για να προπονήσουμε τους αλγόριθμους τεχνητής νοημοσύνης … Εν πολλοίς αυτό κάνει και ο ανθρώπινος εγκέφαλος. Όλη αυτή η αλληλεπίδραση καταγράφεται και μπορεί να χρησιμοποιηθεί για την ανάπτυξη τεχνητής νοημοσύνης…  

 Σε πολλές νοητικές λειτουργίες οι υπολογιστές είναι καλύτεροι από τον άνθρωπο, αλλά ο άνθρωπος με τη βοήθεια υπολογιστή νικά τον υπολογιστή. Αν ολοκληρωθεί η διεπαφή του εγκεφάλου με την τεχνολογία -και πιστεύω ότι αυτό θα γίνει σύντομα, σε 15 χρόνια, πολλά θα αλλάξουν. .. Με την κατάλληλη διεπαφή εγκεφάλου και μηχανής, ο ανθρώπινος εγκέφαλος θα μάθει να επικοινωνεί με την τεχνολογία. Εφόσον γίνει αυτό, αν δεν το κάνεις εσύ, αρνείσαι να βρίσκεσαι εκεί που συμβαίνουν τα πράγματα…

 Έχω σκεφτεί τρία πιθανά σενάρια για το μέλλον, για τα επόμενα 50 χρόνια κι αυτό που πιθανώς τελικά θα γίνει είναι μια μίξη αυτών των τριών. Τα έχω ονομάσει Wonderland, Pessiland και Stagnatia. Στο πρώτο σενάριο, που είναι το θετικό και έχει ως προϋπόθεση να κατακτήσει η επιστήμη τη γενική τεχνητή νοημοσύνη, ο άνθρωπος ωφελείται από την ύπαρξη των μηχανών. Αν έχουμε τα ρομπότ να κάνουν τις δουλειές, αυτά δεν χρειάζονται ασφάλιση ή σύνταξη και αναπληρώνουν την υπογεννητικότητα…

Το άλλο σενάριο είναι η Pessiland… Εκεί κατακτούμε μεν τη γενική νοημοσύνη, αλλά αυτή δεν είναι προσβάσιμη σε όλους, αλλά μόνο σε εργαστήρια εταιρειών ή κρατών, που τη χρησιμοποιούν για καπιταλιστική ή ιμπεριαλιστική επιρροή. Αυτό το σενάριο είναι δυστοπικό.

Στο τρίτο σενάριο, που το λέω «Stagnatia», ενώ έχουμε ολοένα και περισσότερες ειδικές εφαρμογές της τεχνητής νοημοσύνης, δεν καταφέρνουμε να κάνουμε το άλμα που χρειάζεται για τη γενική νοημοσύνη.

Η Τεχνητή Νοημοσύνη είναι σαν ένα μωρό. Το μωρό έρχεται στον κόσμο με γενετικά χαρακτηριστικά, αλλά εν πολλοίς είναι tabula rasa. Οι γονείς τού δίνουν δεδομένα και στόχους. Αν τα δεδομένα που λαμβάνει το μωρό περιέχουν ρατσιστικές απόψεις, προκαταλήψεις ή στερεότυπα, αυτές τις θέσεις θα τις υιοθετήσει. Το ίδιο ισχύει και για την Τεχνητή Νοημοσύνη, η οποία μαθαίνει από την αλληλεπίδραση με τα δεδομένα.

H τεχνολογία είναι στη ζωή μας και μαζεύει δεδομένα από την δραστηριότητά μας, προκειμένου να μάθει από αυτά. Καταγράφει τι αναζητήσεις κάνουμε στο Google, τι αγοράζουμε στο Αmazon, τι διαβάζουμε και τι σχολιάζουμε στο Facebook, τι λέμε μεταξύ μας και τα επεξεργάζεται για να δημιουργήσει τεχνητή νοημοσύνη. Δώσαμε την άδειά μας για να επεξεργάζεται τα δεδομένα μας όταν πατήσαμε το «Ι agree» για να αποκτήσουμε λογαριασμό e-mail, να εγκαταστήσουμε εφαρμογές στο κινητό μας κλπ. Μπορεί να μην συνειδητοποιήσαμε ότι μια εταιρεία δεν θα μας δώσει κάτι τζάμπα… Αυτό που θα πάρει είναι τα δεδομένα μας. Όταν ενσωματώνει πληροφορία που μας αφορά και δεν είμαστε διατεθειμένοι να παραχωρήσουμε, τίθενται σοβαρά ζητήματα ιδιωτικότητας…»(https://www.protagon.gr/)

*Περισσότερες πληροφορίες για το τι είναι η τεχνητή νοημοσύνη, στο www.sas.com