Τι θα γινόταν αν οι δώδεκα θεοί του Ολύμπου κατέβαιναν
στη σύγχρονη Αθήνα για να μας σώσουν από την-όχι μόνον οικονομική αλλά και
πολιτισμική-κρίση; Τι θα έβλεπαν; Πώς θα ενεργούσαν; Σ’ αυτό το ερώτημα
προσπαθεί να δώσει απάντηση η καταπληκτική επιθεώρηση-σάτιρα του Γρηγόρη
Γαλαντή που ανέβηκε με τεράστια επιτυχία στο Θέατρο Απόλλων στην Ερμούπολη,
πριν από μια βδομάδα.
Μια διασκεδαστική αλλά τολμηρή και εκπαιδευτική
κωμωδία, με τίτλο «Δεν ήταν δώδεκα οι
θεοί», με πολλά υπονοούμενα, με
αναφορές στην απώλεια της πολιτισμικής μας συνείδησης, που μεταφέρεται επί
σκηνής στη σύγκρουση ανάμεσα σε έναν αρχαιολόγο και έναν φανατικό χριστιανό,
«θεούσο» τον ονομάζει σαρκαστικά ο θεατρικός συγγραφέας, οι οποίοι μετά από ένα
βραχυκύκλωμα λιποθυμούν και βρίσκονται στον Όλυμπο, ενώπιον του Δία, της Ήρας
και των υπολοίπων αρχαίων θεών, που δεν ήταν δώδεκα, αλλά περισσότεροι, καθώς
θεοποιήθηκε και ο Γανυμήδης, ως υπηρέτης του Δία.
Οι σύγχρονοι έλληνες θνητοί, αφού γνωρίσουν τους
αρχαίους θεούς με όλα τους τα κουσούρια, τους παρακαλούν να κατέβουν στην
σύγχρονη Αθήνα για να μας σώσουν από την κρίση. Και πράγματι, κατεβαίνουν. Ο
αρχαιολόγος του δίνει έναν χάρτη με όλες τις αρχαίες τοποθεσίες που βρίσκονται
κρυμμένες στα μπετοναρισμένα από σύγχρονα κτήρια σωθικά της αθηναϊκής γης, κι
εκείνοι του λένε ότι από κάτω βρίσκεται ο θησαυρός του Περικλή. Και δίνει ο
Δίας ένα μεγάλο κλειδί στον αρχαιολόγο και του λέει ότι με αυτό ανοίγει ο
θησαυρός. Που δεν είναι άλλος από τον τάφο του Περικλή. Και ο αρχαιολόγος
παθαίνει την πλάκα του, καθώς διαπιστώνει ότι δεν μπορεί να κάνει τίποτα για να
ανοίξει αυτό τον τάφο, αφού από πάνω είναι κτισμένη, εκτός από τις
πολυκατοικίες, και μία εκκλησία. Επιπλέον, δηλώνει στους θεούς ότι θα πρέπει να
πείσει τους τριακόσιους της Βουλής για να βρεθεί ο θησαυρός, πράγμα αδύνατον.
Και τότε η μητέρα του Γανυμήδη Καλλιρόη του λέει, «εδώ ο Λεωνίδας με τους
τριακόσιους τα έβαλε με τους Πέρσες και τους νίκησε. Αν εσύ δεν μπορείς, τότε
να βρεις έναν Λεωνίδα να σας σώσει». Σαφή τα υπονοούμενα, για την κατεστραμμένη
σύγχρονη Ελλάδα και τον απαίδευτο, αδιάφορο, λωβοτομημένο νεοέλληνα.
Η εξαιρετική αυτή παράσταση, με όλους τους ηθοποιούς
να δίνουν το είναι τους στην ενσάρκωση των ρόλων τους, με πολλά στοιχεία
μιούζικαλ και επιθεώρησης, όπως η μεταμόρφωση της Αφροδίτης σε Μαίριλιν Μονρόε
που τραγουδάει το «happy birthday mister president» αλλά και την Βαγγελίτσα, σύζυγο του χριστιανού, να
τραγουδάει το «Κοιμήσου Περσεφόνη» και άλλα τραγούδια του Χατζηδάκη με την
αγγελική φωνή της, με έκανε να ψάξω για να απαντήσω στο ερώτημα:
Πού βρίσκεται
αλήθεια ο τάφος του Περικλή;
Βρίσκεται λοιπόν στην περιοχή του Κεραμικού, στο «Δημόσιο
σήμα», θαμμένο σήμερα κάτω από τον ορυμαγδό παλιών ξεχαρβαλωμένων
πολυκατοικιών, περιτριγυρισμένων από σκουπιδαριό και τρομακτικά γκράφιτι στους λερούς
τοίχους…
Οι αρχαιολόγοι γνωρίζουν ακριβώς το χώρο, αλλά η
αρχαιολογική σκαπάνη δεν τον έχει ακουμπήσει… για ευνόητους, ή και ανόητους
λόγους.
Εξ άλλου ο Παυσανίας, έχει χαρτογραφήσει όλους τους
τόπους και τα μνημεία της αρχαιότητας με θαυμαστή λεπτομέρεια, σε πείσμα των
σημερινών επιλησμόνων ελλήνων που κρύβουν κάτω από το χαλί τους πολιτιστικούς
μας θησαυρούς. Είναι βαριά η κληρονομιά που κουβαλάμε στους ώμους μας, εμείς οι
ανάξιοι κληρονόμοι του Περικλή και του χρυσού αιώνα, την οποία θαυμάζουν και
λατρεύουν όλοι οι ξένοι, την ώρα που εμείς γυρνάμε την πλάτη στις ρίζες και
στην ιστορική μας καταγωγή.
Σε ένα απόσπασµα από τα «Αττικά» του, ο Παυσανίας
δίνει τα ονόματα και περιγράφει τις ταυτότητες των θαμµένων κατά μήκος της
Ιεράς Οδού αλλά και του Δημόσιου Σήματος
ηρώων, πολεµιστών και άλλων επιφανών τεθνεώτων του 5ου αιώνα π.Χ.:
«Σ’ αυτό τον τόπο», μας λέει,
«υπάρχουν αυτά τα ιερά, καθώς και οι τάφοι πρώτα του Θρασύβουλου, του γιου του Λύκου, άνδρα που θεωρείται ο γενναιότερος
από τους εκλεκτούς Αθηναίους και από τους µεταγενεστέρους του και απ’ όσους
έζησαν πριν απ’ αυτόν […] Εκείνος κατέλυσε την τυραννία των λεγόµενων
τριάκοντα, ξεκινώντας στην αρχή µε εξήντα άνδρες από τη Θήβα και έπεισε τους
Αθηναίους που στασίασαν να συµφιλιωθούν και να µείνουν πιστοί στη συµφωνία. Πρώτος είναι αυτός ο τάφος και κοντά σ’
αυτόν του Περικλή, του Χαβρία και του Φορµίωνα.
Σημειώνεται ότι ο Κεραμεικός δεν
είναι απλώς ένα από τα μεγαλύτερα αρχαία νεκροταφεία των Αθηνών, αλλά και το
σημαντικότερο. Εδώ είναι θαμμένοι ονομαστοί ρήτορες, φιλόσοφοι και πολιτικοί
της πόλης. Στο λεγόμενο "Δημόσιο Σήμα", εκτός από τον τάφο του
Περικλή, βρίσκονταν οι τάφοι του Σόλωνα, του Κλεισθένη, αλλά και ρητόρων (π.χ.
του Λυκούργου), φιλοσόφων (όπως του Ζήνωνα), στρατηγών (όπως του Φορμίωνα),
καθώς επίσης κι ένας μεγάλος αριθμός πολυανδριών (κοινών τάφων) των πεσόντων
στους πολέμους. (athinorama.gr 19-8-010)
Η
ζωγράφος Ευφροσύνη Δοξιάδη γράφει για το έγκλημα που έχει διαπραχθεί στο
Δημόσιο Σήμα, ένα σπουδαίο αρχαιολογικό μνημείο των Αθηνών στον ιστότοπο popaganda.gr (17-8-014)
«Αφιερώνεται
στη µνήµη του αγαπητού καλού μου φίλου Στέφανου Ν. Κουµανούδη (1931-1987),
αρχαιολόγου, επιγραφολόγου, ιδρυτή της Επιγραφικής Εταιρείας, που πρώτος —πριν
από 40 χρόνια— μου έδειξε το σηµείο όπου είναι θαµμένος ο Περικλής και µου
εξέφρασε την αγανάκτησή του για την αδιαφορία του κράτους και της Αρχαιολογικής
Εταιρείας σε σχέση με την αναζήτηση του τάφου αυτού καθώς και των τάφων των
άλλων επιφανών ανδρών που είχαν ταφεί κατά μήκος της Ιεράς Οδού και της άλλης
οδού της γνωστής στην αρχαιότητα ως το Δημόσιον Σήμα καθώς και για ολόκληρη την
περιοχή του αρχαίου νεκροταφείου της Αθήνας, του Κεραμεικού, έξω από τα τωρινά
περιφραγμένα όριά του.
Σήμερα, σαράντα χρόνια
αργότερα, η αγανάκτηση αυτή που μου είχε μεταδώσει τότε ο φίλος μου επιβιώνει
μέσα μου και έχει κορυφωθεί, καθώς από τότε, όχι μόνο δεν έχει γίνει
οποιαδήποτε σωστή κίνηση σε σχέση με την ανασκαφή των μνημείων αυτών, αλλά, αντίθετα,
μεγάλο μέρος της περιοχής αυτής έχει αμετάκλητα βανδαλιστεί από τυπικά
«νόμιμους» και άδειαν έχοντες (πάντα) καταπατητές και εργολάβους. Έτσι ένα
μεγάλο κομμάτι της όλης περιοχής έχει, τραγικά, χαθεί για πάντα.
Αντίθετα απ’ ό, τι συμβαίνει με τον τάφο του Μεγάλου
Αλεξάνδρου, που έχει πιθανότατα συληθεί κατά την αρχαιότητα, για τον
τάφο του άλλου «βασιλιά», αυτού της αθηναϊκής δημοκρατίας, του Περικλή,
γνωρίζουμε πολύ καλά από τα Αττικά του Παυσανία το μέρος όπου βρίσκεται
—ευελπιστούμε ακόμη ανέπαφος— χωρίς ποτέ να τον έχουμε ψάξει!
Θα με ρωτήσετε «Γιατί δεν τον
έχουμε ποτέ ψάξει ενώ ξέρουμε με απόλυτη ακρίβεια πού βρίσκεται;» και η
απάντηση που θα σας δώσω είναι πολύ θλιβερή, όσο θλιβερή είναι και η κατάντια
της χώρας μας τα τελευταία χρόνια. «Γιατί διοικούμαστε από απαράδεκτα
απολίτιστους πολιτικούς. Γιατί οι κυβερνήσεις μας και η αρχαιολογική μας
διοίκηση δεν τον αξιολόγησε ποτέ με σωστά κριτήρια. Δεν τον έβαλε ποτέ πάνω από
όλα τα άλλα θέματα σαν απόλυτη προτεραιότητα, όπως θα όφειλε να έχει κάνει.» Εμείς, σαν Νεοέλληνες, έχουμε υπάρξει οι
καταστροφείς της μνήμης που η ιστορία μάς εμπιστεύθηκε να διαφυλάξουμε. Σαν
παιδί του πατέρα μου που είμαι, τον θυμάμαι να λέει, και κυρίως να γράφει, ότι
μετά το τέλος του Β’ Παγκοσμίου πολέμου η βαριά βιομηχανία της Ελλάδας πρέπει
να είναι ο πολιτισμός. Αντ’ αυτού έχουμε βιώσει την εγκληματική περιφρόνηση και
την απαράδεκτη υποβάθμιση του τομέα αυτού. Όπως οι κρατούντες φέρθηκαν στους
άξιους πολίτες της χώρας μας, έτσι φέρθηκαν και στα αρχαία μνημεία του πολιτισμού
μας.
Εδώ και σαράντα χρόνια
παρακολουθώ με αγωνία την περιοχή αυτή της Αθήνας και βιώνω ένα βαρύτατο και
συνεχές πένθος για τα φοβερά πράγματα που συμβαίνουν εκεί, στον πολύπαθο αυτόν
ιστορικό τόπο! Μαζί μου και τόσοι άλλοι, που σαν κι εμένα τα πονάνε τα αρχαία,
θλίβονται καθημερινά με την απαράδεκτη εγκατάλειψη στην οποία έχει περιπέσει η
ένδοξη αυτή περιοχή. Ήταν κάποτε έτσι — και ό, τι απέμεινε από αυτήν είναι άξιο
καλύτερης τύχης. Επείγει να κάνουμε κάτι σωστό και να δείξουμε επιτέλους λίγο
σεβασμό στους ήρωες που είναι εκεί θαμμένοι!
Το παλιό Γκάζι, η σημερινή Τεχνόπολις (όπου πριν τρία χρόνια δούλεψα για ένα δίμηνο και από
όπου παραιτήθηκα γιατί κατάλαβα ότι δεν μπορούσα να εφαρμόσω καμία —επί της
ουσίας— δικιά μου σωστική επιθυμία) βρίσκεται
δίπλα στην αφετηρία της Ιεράς Οδού, που ξεκινούσε από την Ιερά Πύλη μέσα στον
περιφραγμένο χώρο του αρχαίου νεκροταφείου του Κεραµεικού και κατέληγε στο Ιερό
της Ελευσίνας. Λίγο παραπάνω ξεκινούν από την Πειραιώς οι σημερινές οδοί
Πλαταιών και Σαλαμίνος, μεταξύ των οποίων βρίσκεται, σε βάθος περίπου οκτώ ως
δέκα μέτρων, το τμήμα του Δηµόσιου Σήµατος, του άλλου δρόμου όπου είναι
θαμμένες οι τέφρες των ηρώων της αρχαιότητας σε πολυάνδρια (ομαδικούς τάφους)
καθώς και σε άλλους, ατομικούς.
Το «Δημόσιον
Σήμα» ξεκινούσε από το
Δίπυλο και οδηγούσε στην Ακαδηµία, το κτήµα µε τις ελιές όπου ο Πλάτωνας
δίδασκε τους µαθητές του. Ο δρόμος αυτός ήταν πλατύς στην αρχαιότητα. Η
αρχή μιας ανασκαφής έγινε πριν από λίγα χρόνια, όταν ένα οικόπεδο της Πλαταιών
—έγκαιρα ευτυχώς— κρίθηκε σημαντικό από την Αρχαιολογία ώστε να προχωρήσει στην
έκταση που χρειαζόταν και να βρεθεί, μεταξύ άλλων, και ένας ομαδικός
μακρόστενος τάφος (πολυάνδριον) λαξευμένος με μοναδικό τρόπο στην πέτρα που ήταν
βαθιά ριζωμένη στο χώμα αυτό….Η Πολιτεία αρκέστηκε —προσωρινά— στη μερική
περίφραξη και στη σηματοδότηση στο παρκάκι που δημιούργησε από την απαλλοτρίωση
μικρών παλιών κτισμάτων που γειτόνευαν με το αρχικό οικόπεδο της Πλαταιών.
Ταμπέλες πληροφορούν τον περαστικό για το πού
ακριβώς βρίσκεται καθώς και μία ατυχήσασα πάνινη παντιέρα αναρτημένη πάνω στον
τοίχο της διπλανής, σχετικά νεόκτιστης, πολυώροφης οικοδομής γράφει: «Είσαι στο Δημόσιον Σήμα.» Παρακάτω
διάφορες ιστορικές πληροφορίες, άρτιες στην επιστημονικότητά τους, δίνουν τα
στοιχεία στον αναγνώστη. Σήμερα, πατσαβουριασμένη από τα ανεμοβρόχια, η παντιέρα
αυτή είναι περιτριγυρισμένη από γκράφιτι ταλαντούχων άνεργων νέων που
ζουν στη γειτονιά αυτή της απόλυτης φτώχειας. (Μάταια έχουν προσπαθήσει
διάφοροι επενδυτές να την ανακηρύξουν το νέο Κόβεντ Γκάρντεν της Αθήνας)…Η πραγματική ανασκαφή μπορεί να περιμένει… Το να βρεθούν οι τάφοι του χρυσού αιώνα του
Περικλέους, καθώς και ο Περικλής ο ίδιος, αναβάλλεται πάλι — επ’ αόριστον…»
