«Σε τούτα εδώ τα Μάρμαρα…»

 Είναι γκάφα, είναι σκόπιμος ελιγμός, είναι «κωλοτούμπα» από την πάγια εθνική γραμμή, τι είναι ακριβώς η πρόταση που έκανε ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης για δανεισμό των γλυπτών του Παρθενώνα στην Αθήνα με ευκαιρία τον εορτασμό των 200 χρόνων από την ελληνική επανάσταση το 2021;

Κατ’ αρχήν, η κοινή λογική λέει ότι δεν ζητάς από τον κλέφτη να σου δανείσει τα κλεμμένα. Γιατί προφανώς με αυτό τον τρόπο, είναι σαν να δέχεσαι ως δεδομένη την κλεψιά και να καταξιώνεις τον κλέφτη. Και θα μπορούσε ο κλέφτης να σου ζητήσει και λύτρα για την επιστροφή του απαχθέντος αντικειμένου, αν ήταν περισσότερο θρασύς… Αλλά φυσικά, δεν υπάρχει καμία περίπτωση να φύγουν τα Γλυπτά του Παρθενώνα από το Βρετανικό Μουσείο, και ο λόγος είναι απλός: Ακόμα και ο δανεισμός δημιουργεί  ένα προηγούμενο, «ένα πρώτο βήμα για την διεκδίκηση της οριστικής επιστροφής των γλυπτών του  Παρθενώνα στην Ελλάδα» κατά την ρήση του ίδιου του κ. Μητσοτάκη.

 Πριν από την ανέγερση του Νέου Μουσείου της Ακρόπολης, που είχε δημιουργήσει μιαν ελπίδα στην Ελλάδα ότι μπορεί να υπαναχωρούσε η βρετανική κυβέρνηση στο αίτημα για την οριστική επιστροφή των γλυπτών στη χώρα μας, η τότε ελληνική κυβέρνηση έκανε έναν παρόμοιο ελιγμό ή «κωλοτούμπα»: Ο τότε υπουργός πολιτισμού Ευάγγελος Βενιζέλος πρότεινε στη διεύθυνση του Βρετανικού Μουσείου τη μεταφορά και έκθεση των «Μαρμάρων» του Παρθενώνα στο Νέο Μουσείο της Ακρόπολης που τότε βρισκόταν στα σκαριά, με πρώτο βήμα τον δανεισμό τους για 100 ή και περισσότερα χρόνια. Η κωλοτούμπα αυτή δικαιολογήθηκε τότε ως αλλαγή πολιτικής επειδή «η μέχρι τότε στρατηγική δεν επιτρέπει στο Βρετανικό Μουσείο να αντιληφθεί το όλο θέμα ως δικαστική σύγκρουση η ως εθνική αντίθεση γύρω από τα Μάρμαρα του Παρθενώνα». Το Βρετανικό Μουσείο αρνείται.

Και τώρα βάζουμε ακόμα μεγαλύτερο νερό στο κρασί μας με την πρόταση του Έλληνα πρωθυπουργού μέσω του Observer στον νέο βρετανό πρωθυπουργό Μπόρις Τζόνσον να μας δανείσει τα γλυπτά «για συγκεκριμένο χρονικό διάστημα» θεωρώντας ότι «η συγκυρία είναι εξαιρετική»… Και μάλιστα, προτείνει και «αντιδάνειο»: Να οργανωθεί στο Βρετανικό Μουσείο αρχαιολογική έκθεση με πολύ σημαντικά αντικείμενα τα οποία θα ταξιδέψουν για πρώτη φορά από την Ελλάδα στην Αγγλία. Η ελπίδα αναζωπυρώθηκε μετά τη συμφωνία Μητσοτάκη-Μακρόν για επιστροφή μετόπης του Παρθενώνα από το Λούβρο.

Όμως η Μ. Βρετανία δεν είναι Γαλλία. Κατ’ αρχήν άλλη σκοτούρα δεν είχε τώρα ο Μπόρις Τζόνσον από τα «ελληνικά μάρμαρα»-εδώ παλεύει με το τέρας του Brexit, κάτι που δεν θα το έλεγε κανείς «εξαιρετική συγκυρία». Κατά δεύτερον, η εσαεί αμετακίνητη θέση της βρετανικής κυβέρνησης-ανεξαρτήτως του ποιος κυβερνά- που λέει «όχι» στην επιστροφή, έχει τη δικιά της λογική: Αν η κάθε χώρα ζητούσε πίσω τα δικά της κλεμμένα, θα έπρεπε να κλείσει το βρετανικό Μουσείο, και να πέσει στα τάρταρα το γόητρο της πάλαι ποτέ Μεγάλης Βρετανικής Αυτοκρατορίας.

Εκτός των άλλων ο κ. Μητσοτάκης  έφερε ως επιχείρημα ότι «η επιθυμία και η φιλοδοξία μας είναι να δημιουργήσουμε τις κατάλληλες προϋποθέσεις, έτσι ώστε η ελληνική πολιτιστική κληρονομιά να ταξιδέψει σε όλο τον κόσμο και με αυτό τον τρόπο να μεταδώσουμε το μήνυμα της σπουδαίας και καθοριστικής συμβολής της Ελλάδας, στη διαμόρφωση του δυτικού πολιτισμού». Και έτσι πρόσθεσε άλλο ένα ατόπημα ή γκάφα στην αρχική του πρόταση, διότι η ελληνική πολιτιστική κληρονομιά έχει ταξιδέψει πάμπολλες φορές -και επί Μελίνας Μερκούρη είχαν γίνει αρκετές αρχαιολογικές εκθέσεις στο εξωτερικό- ενώ η «καθοριστική συμβολή της Ελλάδας στη διαμόρφωση του δυτικού πολιτισμού» είναι κάτι αυτονόητο όχι μόνο  για την Ευρώπη αλλά και για ολόκληρο τον πλανήτη. Όλοι οι ευρωπαίοι αναγνωρίζουν ότι δεν θα υπήρχε Ευρώπη αν δεν υπήρχε αρχαία Ελλάδα.  Κι αν θέλουμε να είμαστε ειλικρινείς, δεν θα υπήρχε Ελλάδα και αρχαίος ελληνικός πολιτισμός αν δεν τον «ανακάλυπτε» η Ευρώπη-ως γνωστόν όλοι οι μεγάλου αρχαιολογικοί χώροι της χώρας έχουν ανασκαφεί και αναδειχθεί από ξένες αρχαιολογικές σχολές.

Φυσικά, η  απάντηση στο αίτημα του πρωθυπουργού δεν άργησε να έρθει με τη μορφή δήλωσης από τον εκπρόσωπο του Βρετανικού Μουσείου, η οποία δημοσιεύθηκε στα «Νέα»: «Προϋπόθεση για να μπούμε σε οποιαδήποτε συζήτηση περί δανεισμού είναι να αναγνωρίσετε ότι νόμιμος ιδιοκτήτης τους είναι η Βρετανία και όχι η Ελλάδα».

Ένας γνώστης του θέματος, όπως είναι ο διευθυντής του Μουσείου της Ακρόπολης, κ. Δημήτριος Παντερμαλής έχει εκφράσει κατηγορηματικά την άρνηση του σε αίτημα δανεισμού και έχει δηλώσει πως «το Βρετανικό Μουσείο δεν είναι ο ιδιοκτήτης των γλυπτών». Γι’ αυτό δεν τίθεται θέμα δανεισμού τους, αλλά επιστροφής τους. Το γεγονός ότι τα γλυπτά αποχωρίστηκαν για να εκτεθεί ένα μέρος στο Λονδίνο «δεν ήταν ο κατάλληλος τρόπος μεταχείρισης για το μνημείο διότι είναι αναπόσπαστο μέρος του» έχει υποστηρίξει.

Κατόπιν όλων αυτών η Υπουργός Πολιτισμού Λίνα Μενδώνη, ευρισκόμενη προφανώς σε κατάσταση αμηχανίας, και προσπαθώντας να συμμαζέψει τα ασυμμάζευτα, δήλωσε στον ΣΚΑΙ ότι «τυχόν δανεισμός των γλυπτών του Παρθενώνα δεν θα συνιστά σε καμία περίπτωση αποδοχή βρετανικής κυριότητάς τους. Από την στιγμή που έχουμε κλοπή αυτομάτως αυτό δεν δημιουργεί δικαιώματα  κυριότητας, νομής, ή κατοχής», επισήμανε. Και διευκρίνισε ότι η πρόταση δανεισμού που θα καταθέσει η Αθήνα θα θέτει σαφές πλαίσιο που θα διασφαλίζει τις ελληνικές διεκδικήσεις.

Η επανένωση των Γλυπτών, ακόμα και για μικρό χρονικό διάστημα, θεωρείται εξαιρετικά δύσκολη υπόθεση, με την Υπουργό Πολιτισμού να κάνει αναφορά στην δεκαετία του 1980, τότε που η Μελίνα Μερκούρη χαρακτήρισε κλοπή την μεταφορά των μαρμάρων στο Λονδίνο. Κι ακόμα τόνισε πως η θέση της Μ. Μερκούρη παραμένει πάγια θέση όλων των ελληνικών κυβερνήσεων και δεν αναιρείται από το άνοιγμα του πρωθυπουργού για δανεισμό με αφορμή την συμπλήρωση δύο αιώνων από την Επανάσταση του 1821.

Οι τοποθετήσεις αυτές της κ. Μενδώνη μας κάνουν να υποπτευόμαστε ότι πιθανόν να μην είχε ερωτηθεί για την πρόταση αυτή του πρωθυπουργού.

Από την πλευρά της η αξιωματική αντιπολίτευση δια στόματος κατ’ αρχήν του Προέδρου του ΣΥΡΙΖΑ Αλέξη Τσίπρα, τόνισε ότι «η τουλάχιστον αφελής πρωτοβουλία του κ. Μητσοτάκη για το δανεισμό των Μαρμάρων του Παρθενώνα, επιτρέπει στο Βρετανικό Μουσείο να εμφανίζεται σήμερα ως νόμιμος ιδιοκτήτης τους. Επειδή, όμως, τα θέματα της υπεράσπισης της πολιτιστικής μας κληρονομιάς είναι σημαντικότερα της εσωτερικής πολιτικής αντιπαράθεσης, δεν θα σταθώ στην αστοχία της κυβέρνησης. Θα την καλέσω μόνο να σταματήσει να ρίχνει νερό στο μύλο των Βρετανών και αντί επιστολών δανεισμού προς το Μουσείο να ζητήσει, επ' αφορμή των 200 χρόνων από την ελληνική επανάσταση και με την στήριξη όλων μας, την οριστική επιστροφή των Μαρμάρων του Παρθενώνα».

Η αξιωματική αντιπολίτευση λοιπόν θεωρεί «απίστευτη γκάφα» την πρόταση  του Πρωθυπουργού, αφού έτσι ουσιαστικά αποδέχεται ότι ανήκουν στη Μ.Βρετανία. Αποδέχεται δηλαδή τις κατά καιρούς απαντήσεις περί αναγνώρισης της κυριότητας εκ μέρους της χώρας μας ως προϋπόθεσης του δανεισμού, γεγονός το οποίο υπονομεύει και ακυρώνει την οριστική επιστροφή των Γλυπτών.

Και υπενθυμίζει ότι η οριστική και όχι  η προσωρινή επιστροφή των Γλυπτών 
αποτελεί πάγια εθνική πολιτική των ελληνικών κυβερνήσεων από την εποχή της αείμνηστης Μελίνας Μερκούρη έως σήμερα.

Ο εσωτερικός «πόλεμος» για τα «μάρμαρα» συνεχίστηκε με την πρώην υπουργό πολιτισμού Μυρσίνη Ζορμπά να αναφέρεται στο θέμα με μια μακροσκελή της δήλωση στην οποία καταγγέλλει την κυβέρνηση για « λάσπη, αήθεις προσωπικές επιθέσεις και διαστρεβλώσεις. Τονίζει επίσης ότι η κυβέρνηση «μπερδεύει την κυριότητα, την επιστροφή, το δάνειο και την επανένωση σαν ερασιτέχνης ταχυδακτυλουργός, την ώρα που όλοι αντιλαμβάνονται ότι το δάνειο προϋποθέτει την αναγνώριση της κυριότητας». Και καταλήγει ότι  «το αίτημα δανεισμού αποτελεί πλέον τετελεσμένο, μετά και την απάντηση του Βρετανικού Μουσείου, συνεπώς μια πολιτική εκκρεμότητα που πρέπει ο πρωθυπουργός να βρει τον τρόπο να αποσύρει».

Υπενθυμίζεται ότι τον Ιούνιο του 2018 ο πρώην πρωθυπουργός Αλέξης Τσίπρας, αμέσως μετά τη συνάντησή του με την τότε ομόλογό του Τερέζα Μέι της έθεσε το θέμα της επιστροφής των γλυπτών, δηλώνοντας ότι: «Για μας αποτελεί ένα κρίσιμο ζήτημα που έχει και μια ιδιαίτερη ηθική φόρτιση. Τα μάρμαρα ανήκουν στην Παγκόσμια Πολιτιστική Κληρονομιά, αλλά η φυσική τους θέση είναι στον Παρθενώνα».

 Το ιστορικό της διεκδίκησης των Γλυπτών του Παρθενώνα

«…Ελπίζω να δω τα Μάρμαρα πίσω στην Αθήνα προτού πεθάνω. Αν όμως έρθουν αργότερα, εγώ θα ξαναγεννηθώ…»

Αυτή η φράση συνοψίζει το πάθος της εκστρατείας της Μελίνας Μερκούρη για την επιστροφή των Γλυπτών του Παρθενώνα.

Μια εκστρατεία που ξεκίνησε το 1982 όταν η τότε υπουργός Πολιτισμού και Επιστημών προέβαλλε το αίτημα της ελληνικής κυβέρνησης για την επιστροφή των Μαρμάρων του Παρθενώνα σε Γενική Διάσκεψη της Unesco.

«…Πρέπει να καταλάβετε τι σημαίνουν τα Μάρμαρα του Παρθενώνα για μας. Είναι το καμάρι μας. Είναι οι θυσίες μας. Είναι το υπέρτατο σύμβολο ευγένειας. Είναι φόρος τιμής στη δημοκρατική φιλοσοφία. Είναι η φιλοδοξία και το όνομά μας. Είναι η ουσία της ελληνικότητάς μας…», είχε πει η Μελίνα Μερκούρη κατά τη διάρκεια της ακάματης εκστρατείας της για την επιστροφή των Μαρμάρων του Παρθενώνα.

-Τον Οκτώβριο του 1984 η Ελλάδα υπέβαλλε επίσημο αίτημα για την επιστροφή των Γλυπτών του Παρθενώνα και τον Απρίλιο του ίδιου έτους η βρετανική πλευρά απέρριψε το ελληνικό αίτημα.

-Το 1983 μια ομάδα Άγγλων φίλων της Ελλάδας ίδρυσε τη Βρετανική Επιτροπή για την Επιστροφή των Μαρμάρων του Παρθενώνα:

-Το 1987, το ζήτημα των Γλυπτών του Παρθενώνα εντάχθηκε στην επίσημη ατζέντα των θεμάτων της UNESCO, συζητείται ανά διετία στις συνεδριάσεις της Διακυβερνητικής Επιτροπής και κάθε φορά υιοθετείται σύσταση από τα κράτη-μέλη για την προώθηση του ζητήματος.

-Το 2002 δεκατέσσερις Άγγλοι βουλευτές, που υπογράφουν ως  «υποστηρικτές του Παρθενώνα 2004», ανάμεσά τους και ο πρώην υπουργός και πρόεδρος του τμήματος Πολιτισμού της Βουλής των Κοινοτήτων, Τόνι Μπανκς, ζήτησαν από την αγγλική κυβέρνηση να επιστρέψει τα Μάρμαρα.

Η απάντηση δεν άργησε να έρθει από τον διευθυντή του Βρετανικού Μουσείου, Ρόμπερτ Αντερσον, ο οποίος με άρθρο του στους Times ξεκαθάρισε ότι «Τα Μάρμαρα δεν φεύγουν από το Μουσείο».

Ποια είναι τα Γλυπτά του Παρθενώνα

Με τον όρο «Γλυπτά του Παρθενώνα» ή «Μάρμαρα του Παρθενώνα» -ο όρος «Ελγίνεια» θεωρείται αδόκιμος- ονομάζονται τα μαρμάρινα γλυπτά -αετώματα, μετόπες, μέρη της ζωφόρου του Παρθενώνα, ναού της θεάς Αθηνάς, στην Ακρόπολη των Αθηνών - που αποσπάστηκαν και εκλάπησαν, από τον Βρετανό, λόρδο Ελγιν.

Τα Γλυπτά του Παρθενώνα που αποσπάστηκαν, αποτελούν περίπου το 60% του συνόλου του γλυπτού διάκοσμου του Παρθενώνα, που σώζεται σήμερα.

Τα Γλυπτά του Παρθενώνα δεν είναι αυθύπαρκτα έργα τέχνης. Δημιουργήθηκαν ως αρχιτεκτονικά και συμβολικά μέρη του ναού της Αθηνάς, που χτίστηκε τον 5ο π.Χ. αιώνα, «στιγμή» απόλυτης ακμής της αθηναϊκής δημοκρατίας.

 Η ζωφόρος του Παρθενώνα, απεικονίζει, κατά τους αρχαιολόγους, την Πομπή των Παναθηναίων. Οι μετόπες εικονίζουν: Στην ανατολική πλευρά την Τιτανομαχία, στη δυτική πλευρά την Αμαζονομαχία, στη βόρεια τον Τρωικό πόλεμο, και στη νότια πλευρά, τη μάχη μεταξύ Κενταύρων και Λαπίθων. Στο ανατολικό αέτωμα αναπαριστάται η γέννηση της Αθηνάς, ενώ στο δυτικό, η διαμάχη της Αθηνάς και του Ποσειδώνα για την κηδεμονία της Αθήνας.

Από τους 97 σωζόμενους λίθους από τη ζωφόρο του Παρθενώνα, οι 56 βρίσκονται στο Λονδίνο και οι 40 στην Αθήνα.

Από τις 64 σωζόμενες μετόπες, οι 48 βρίσκονται στην Αθήνα και οι 15 στο Λονδίνο.

Από τις 28 σωζόμενες μορφές των αετωμάτων, οι 19 βρίσκονται στο Λονδίνο και οι 9 στην Αθήνα.

(Πηγές: https://www.thetoc.gr

https://www.protothema.gr

http://www.avgi.gr)