Θα μπορούσε να ήταν
Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης. Θα μπορούσε να ήταν ένα τεράστιο πληαντζίδικο. Ή μια
αποθήκη σκουριασμένων σιδερικών. Η ένα τεχνητό καταποντισμένο νησί. Ή μια
κατασκευή της φαντασιακής εποχής των Γιγάντων.
Αλλά όχι. Δεν είναι
τίποτα από όλα αυτά. Είναι το Νεώριο, η παλαιότερη και ταυτόχρονα πιο σύγχρονη
για την εποχή της ναυπηγοεπισκευαστική μονάδα, που λειτουργεί εδώ και ενάμιση
αιώνα, για την ακρίβεια εδώ και 159 χρόνια.
Είναι η βαριά
βιομηχανία που κάποτε είχε η χώρα μας, και που έθρεψε γενιές και γενιές
συριανών και μετοίκων-κατοίκων αυτού του νησιού με τη μεγάλη και ενδιαφέρουσα
ιστορία.
Τα σκαμπανεβάσματα
του Νεωρίου, η ζωή του οποίου ήταν πάντοτε συνυφασμένη με τη ζωή των κατοίκων
της Σύρου, είναι γνωστά. Πολλές φορές κατά τη διάρκεια της ύπαρξής του το
Νεώριο κινδύνευσε με κλείσιμο. Μετά την περίοδο Γουλανδρή, το ναυπηγείο έμοιαζε
με έναν άρρωστο, που πότε πάθαινε καρδιακή κρίση, πότε ανακοπή και πάντα βρισκόταν κάποιος να το
σώσει από βέβαιο θάνατο. Η ζωή του έχει συνδεθεί με πολλές πρωτιές: Με την
κατασκευή του πρώτου ηλεκτρικού
αυτοκινήτου, όχι μόνο στη χώρα μας αλλά και στην Ευρώπη, με τους πρώτους
εργατικούς αγώνες, κατασκευές και επισκευές κάθε είδους σκαφών, με ένα από τα
πρώτα μηχανουργεία της Ελλάδας.
Η τελευταία κρίση,
μέσα στη μεγάλη κρίση της χώρας μας, θα πίστευε κανείς ότι έδωσε τη χαριστική
βολή στο Νεώριο. Κι όμως. Λες και ο καλός Θεός της Ελλάδας και της Σύρου-ίσως
και οι παλαιοί θεοί, ο Ερμής, ο Ποσειδώνας-το έσωσε από βέβαιο θάνατο.
Το Νεώριο βρέθηκε με
τεράστια χρέη και οικονομικά ανοίγματα,
με αποτέλεσμα να φυτοζωεί και να παράγει μόνον ρύπανση με τις αμμοβολές που
τάρασσαν τον ύπνο και την υγεία των περιοίκων. Οι εργαζόμενοι απλήρωτοι, η ΔΕΗ
απλήρωτη, τα χρέη βουνό και 80.000 τόνοι αποβλήτων από τις αμμοβολές, να
συσσωρεύονται στους χώρους του ναυπηγείου, μαζί με παλιοσίδερα που σκούριαζαν,
δημιουργώντας ένα φουτουριστικό θέαμα. Τα γεγονότα είναι γνωστά. Η ΔΕΗ κάποια
στιγμή έκοψε το ρεύμα, οι εργαζόμενοι έκαναν αλεπάλληλες απεργίες, κλπ.κλπ.
Η
κυβέρνηση ήταν έτοιμη να πουλήσει το Νεώριο στους κινέζους, αλλά τελικά βρέθηκε
η πιο κατάλληλη λύση: ΟΝΕΧ Shipyard. Ο νέος υποψήφιος ιδιοκτήτης, Πάνος Ξενοκώστας.
Ένας άνθρωπος χαμηλών τόνων έτσι όπως πρέπει να είναι ένας σοβαρός και
φερέγγυος επιχειρηματίας. Η αμερικανικών συμφερόντων νέα εταιρεία υπόσχεται να
υλοποιήσει ένα τεράστιο project που μοιάζει με νεκρανάσταση, εγχείρημα το οποίο θεωρείται
βατήρας για την αναζωογόνηση ολόκληρου του ναυπηγοεπισκευαστικού τομέα όχι
μόνον στη Σύρο αλλά στη χώρα μας.
Προφανώς, πρόκειται
για μια επένδυση που ξεπερνάει τα σύνορα του μικρού μας νησιού και έχει σχέση
με την νέα γεωστρατηγική σημασία της Ελλάδας, με τον νέο γεωπολιτικό χάρτη που
αναδύεται μετά τους πολέμους της Μέσης Ανατολής (Συρία, Ιράκ κλπ.).
Έρχονται πάλι οι
αμερικάνοι. Οι ΗΠΑ δεν έχουν κρύψει το ενδιαφέρον τους για τη χώρα μας την
οποία θεωρούν κλειδί μετά την αποκάλυψη-καθόλου νέα- των ενεργειακών αποθεμάτων
που κρύβονται στις θάλασσές μας.
Και μέσα σ’ αυτόν τον
νέο χάρτη, είναι η Σύρος, επειδή προφανώς
βρίσκεται στην καρδιά του Αν. Αιγαίου.
Η νεκρανάσταση του
Νεωρίου, όπου θα κατασκευάζονται υψηλής τεχνολογίας αμερικάνικα αλλά και
γαλλικά πολεμικά πλοία, ταυτόχρονα με προμήθειες σε εξοπλιστικά ναυτιλιακά
προγράμματα, είναι σίγουρο ότι θα αλλάξει τη ζωή και την εικόνα του νησιού.
Ας μην ξεχνάμε ότι
πρόκειται για βαριά βιομηχανία, που όσο και αν υπακούει σε περιβαλλοντικούς
όρους, δεν παύει να έχει τα προβλήματά της. Αλλά ας μην ξεχνάμε επίσης ότι όλα
έχουν ένα τίμημα: Ή θα έχεις βαριά βιομηχανία και θέσεις εργασίας, ή ανεργία
και καθαρό περιβάλλον. Κάποια στιγμή, θα πρέπει να διαλέξεις. Πάντως η
λειτουργία του Νεωρίου δεν συνάδει σε καμία περίπτωση με την ανάπτυξη του
υπερ-τουρισμού τύπου Μυκόνου και Σαντορίνης.
Ακόμα είναι νωρίς για
να δούμε τι εξελίξεις θα φέρει το νέο εγχείρημα. Προβολή στο μέλλον δεν
μπορούμε ακόμα να κάνουμε.
Προς το παρόν, στις 17-3-019 έγιναν
τα εγκαίνια της μεγαλύτερης πλωτής δεξαμενής στην Ελλάδα και μιας από τις
μεγαλύτερες στην Ευρώπη.
Όπως τόνισε ο
αναπληρωτής υπουργός Οικονομίας Στέργιος Πιτσιόρλας, ο ναυπηγοεπισκευαστικός
κλάδος έχει όλες τις προϋποθέσεις να παίξει σημαντικό ρόλο στην ανάπτυξη της
ελληνικής οικονομίας και η επαναλειτουργία της δεξαμενής ΒΙΟΛΑΝΤΩ συμβολίζει
την αναγέννηση αυτού του σημαντικού κλάδου, που αποτελεί όπως τόνισε, σημαντικό
κομμάτι της εθνικής μας περιουσίας.
Ο υπουργός Εθνικής
Άμυνας κ. Ευάγγελος Αποστολάκης ο οποίος επίσης
παρευρέθηκε στα εγκαίνια, μίλησε για την προστιθέμενη αξία των νησιών
μας, καθώς και για την ελληνική ναυτιλία που αποτελεί τεράστιο γεωπολιτικό
εθνικό κεφάλαιο. «Το εγχείρημα του που γίνεται στο Νεώριο Σύρου, είναι ο
βατήρας για την αναζωογόνηση ολόκληρου του ναυπηγικού τομέα», τόνισε. Μίλησε
επίσης για τις εύθραυστες ισορροπίες που έχουν διαμορφωθεί στην περιοχή μας,
που καθιστούν ύψιστη εθνική προτεραιότητα την ανάδειξη της Ελλάδας ως χώρας
ασφαλείας σε επίπεδο ΝΑΤΟ,ΕΕ και ΟΗΕ. Μίλησε επίσης για τον ρόλο-κλειδί που
παίζουν οι ένοπλες δυνάμεις της χώρας μας στο συμμαχικό πλαίσιο
Ελλάδας-Κύπρου-Ισραήλ-Αίγυπτος-Ιορδανία-Ην. Αραβικά Εμιράτα, για την υπεράσπιση
της εθνικής μας ακεραιότητας καθώς και για τη σημασία ανάπτυξης της εγχώριας
αμυντικής βιομηχανίας. Τέλος είπε ότι το ελληνικό πολεμικό ναυτικό θα
συνεργαστεί με το Νεώριο όπου θα κατασκευάζονται πυραυλάκατοι και σκάφη Panamax size.
Στα εγκαίνια
παρευρέθηκε και χαιρέτισε ο οικονομικός ακόλουθος της Αμερικανικής Πρεσβείας κ.
Chip Laitinen ο οποίος τόνισε το ενδιαφέρον των ΗΠΑ για
επενδύσεις στη χώρα μας και ιδιαίτερα στο νησί μας. (ακολουθούν φωτο από τα εγκαίνια της δεξαμενής ΒΙΟΛΑΝΤΩ)
ΙΣΤΟΡΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΓΙΑ
ΤΟ ΝΕΩΡΙΟ
Το Νεώριο
Σύρου χτίστηκε το 1860, με σχέδια που έγιναν στην Ευρώπη και με την επίβλεψη του Ρ. Sampo. Ιδρύθηκε τον Απρίλιο του 1861 από την πρώτη Ατμοπλοϊκή Εταιρεία που διηύθυνε επί χρόνια ο Ηλίας Κεχαγιάς.
Αρχικά, το εργοστάσιο κατασκεύαζε μικρές
ατμομηχανές, αντλίες, λέβητες, πιεστήρια, μικρά ραβδωτά κανόνια κ.α. ενώ περιελάμβανε τμήματα μηχανουργείου,
λεβητοποιείου και χυτηρίου.
Το 1885, έγινε η πρώτη επέκταση της
μονάδας. Το πρώτο μεταλλικό εμπορικό πλοίο ναυπηγήθηκε στο Νεώριο το 1892 και
το δεύτερο στα 1903-1904, με σχέδια του Ερμουπολίτη ναυπηγού Αλέξανδρου
Κρυστάλλη.
Στη μακρόχρονη ιστορία του το ναυπηγείο
άλλαξε πολλά χέρια και πέρασε από διαδοχικές φάσεις ακμής και παρακμής. Τα
πρώτα χρόνια την τεχνική διεύθυνση είχαν Άγγλοι και Γάλλοι μηχανικοί (D. Smith,
D. Thomas, Ed. Eyssartier), ενώ οι σημαντικότεροι Ερμουπολίτες διατέλεσαν
μέτοχοι, σύμβουλοι, αλλά και δανειστές ή προμηθευτές της εταιρείας, που
πτώχευσε το 1893.
Το 1898 ανέλαβε το εργοστάσιο η εταιρεία
«Νεώριον & Μηχανουργεία Σύρου» των Κ. Τσιροπινά, Υιών Ε. Λαδοπούλου, Νικ.
και Σταμ. Βαφιαδάκη, Ιωάν. Ζ. και Θεμ. Ι. Πετροκόκκινου.
Τον έλεγχο απέκτησε το 1925 ο Κασσιώτης εφοπλιστής Μηνάς
Διακάκης. Το 1926 το ναυπηγείο επισκεύασε δύο αντιτορπιλικά του Πολεμικού Ναυτικού.
Το 1950 ανέλαβε την επιχείρηση ο
εφοπλιστής Μηνάς Ρεθύμνης. Το 1955 παραχωρήθηκε στο Νεώριο μια
σιδερένια πλωτή δεξαμενή, που είχε αποκτήσει το Ελληνικό Δημόσιο μέσω των
γερμανικών επανορθώσεων. Η δεξαμενή εγκαταστάθηκε στην ανατολική πλευρά του
λιμανιού της Ερμούπολης.
Το 1968 οι Ανδριώτες εφοπλιστές αδελφοί
Γουλανδρή (Γιάννης, Αλέξανδρος και Λεωνίδας) αγόρασαν την εταιρεία. Στα 1970-73
η επιφάνεια της εγκατάστασης υπερδιπλασιάστηκε και κατέφθασαν στο Νεώριο οι δύο
πλωτές δεξαμενές "ΒΙΟΛΑΝΤΩ ΓΟΥΛΑΝΔΡΗ"
και "ΕΡΜΟΥΠΟΛΙΣ". Παράλληλα, ανεγείρονται νέα μηχανουργεία με
σύγχρονα για την εποχή μηχανήματα, επεκτείνονται οι προβλήτες και αυξάνεται
σημαντικά η απασχόληση.
Λόγω της πετρελαϊκής κρίσης του 1973, ο Γιάννης Γουλανδρής ενσωμάτωσε την
Ένφιλντ (εταιρεία παραγωγής ηλεκτρικών αυτοκινήτων του Ηνωμένου Βασιλείου στην οποία ήταν επίσης ιδιοκτήτης) στην εταιρεία
του Νεωρίου και μετέφερε την γραμμή παραγωγής των αυτοκινήτων (τα οποία
σχεδιάζονταν στο Ηνωμένο Βασίλειο από έλληνες και βρετανούς σχεδιαστές) στο
νησί της Σύρου, δημιουργώντας έτσι μία νέα εταιρεία με την ονομασία
«Ένφιλντ-Νεώριον Ε.Π.Ε.».
Την ίδια χρονιά παρουσιάζεται το μοντέλο E 8000 Bicini, ένα
ηλεκτρικό αυτοκίνητο τύπου jeep που λειτουργούσε με μπαταρίες, με μέγιστη
τελική τα 65 χλμ/ώρα και αυτονομία 110-130 χλμ. Παρήχθησαν παραπάνω από 100
τέτοια οχήματα, τα οποία όμως δεν μπορούσαν να πουληθούν στην Ελλάδα λόγω
γραφειοκρατικών προβλημάτων. Παρ' όλα αυτά το σύνολο της παραγωγής εξάχθηκε στο
εξωτερικό (αγοράσθηκαν αρκετά από τα Αγγλικά Ταχυδρομεία).
Το 1974, ο Γιάννης Γουλανδρής είχε την ιδέα
υλοποίησης ενός νέου μοντέλου πολυτελούς λιμουζίνας το οποίο θα είχε έντονο
χαρακτήρα οχήματος 4x4. Μία ομάδα ελλήνων μηχανικών καθώς και ο Γεώργιος Μιχαήλ
δούλεψαν στη Σύρο για 8 μήνες, με αποτέλεσμα να δημιουργήσουν το Neorion
Chicago, μία μεγάλη λιμουζίνα με ρετρό αισθητική .
Toν Σεπτέμβριο του 1976, κατά την διάρκεια δεξαμενισμού του
φορτηγού πλοίου Almansour, μία από τις δεξαμενές βυθίστηκε αιφνιδίως παίρνοντας
κλίση προς την πρύμη.
Το 1979 οι αδελφοί Γουλανδρή εγκαταλείπουν
την επιχείρηση εξαιτίας των συνθηκών που είχαν δημιουργηθεί από την οικονομική
κρίση της εποχής. Η εταιρεία περιήλθε στον έλεγχο των τραπεζών και του κράτους,
που ανέθεσαν τη διαχείριση του στην αγγλική εταιρεία Appledore.
Το Νεώριο παραμένει υπό τον έλεγχο των
τραπεζών έως το 1992, όταν η τότε κυβέρνηση Μητσοτάκη αποφασίζει το
κλείσιμο του, στο πλαίσιο των ιδιωτικοποιήσεων.
Μετά το κλείσιμο του επί δύο σχεδόν
χρόνια, το Νεώριο αγοράστηκε το 1994 από τη «Νεώριoν Νέα Α.Ε.» (Όμιλος
Ταβουλάρη) και άρχισε να λειτουργεί ξανά. Το 1997 η εταιρεία προέβη στην αγορά και
των ναυπηγείων της Ελευσίνας.
Το ναυπηγείο απασχολούσε σε μόνιμη βάση
εξειδικευμένους τεχνίτες, τεχνικούς, μηχανικούς, στελέχη και υπαλλήλους, και
έκτακτο προσωπικό. Λόγω οικονομικών προβλημάτων τα τελευταία χρόνια έμειναν
ελάχιστοι υπάλληλοι, οι οποίοι προσπαθούν να "σώσουν" τη βιομηχανία
από άλλο ένα κλείσιμο. Υπάρχει ο σκληρός ανταγωνισμός των ναυπηγείων της Τουρκίας και της Μάλτας.[1]
Το 2018 ο όμιλος "ONEX
Shipyards" συμφερόντων Πάνου Ξενοκώστα ξεκινάει τη διαδικασία εξαγοράς του
Νεωρίου και δείχνει έντονο επενδυτικό ενδιαφέρον για επέκταση των
δραστηριοτήτων του Ναυπηγείου το οποίο ήδη επαναλειτουργεί με την συντήρηση 60 πλοίων και αντικατάσταση
της μεγάλης δεξαμενής
ΒΙΟΛΑΝΤΩ ΓΟΥΛΑΝΔΡΗΣ που εγκαινιάστηκε στις 17-3-2019.
