Αυτός που επιβιώνει κάτω από δύσκολες
συνθήκες υπερβαίνοντας τον εαυτό του, είναι ένα αρχέτυπο που όσο κι αν
νομίζουμε ότι έχει ξεπεραστεί, είναι εδώ και είναι πανταχού παρόν. Έτσι, όσο κι
αν έχουμε εξελιχθεί ή νομίζουμε ότι έχουμε εξελιχθεί, το θέμα της επιβίωσης
εξακολουθεί να μας απασχολεί και, τώρα σε καιρούς κρίσης, που παίζεται η
επιβίωσή μας ως είδος πάνω στον πλανήτη, αποκτά μια τρομακτική
επικαιρότητα.
Μόνον έτσι μπορεί να εξηγηθεί το γεγονός ότι το Survivor που επανήλθε στη μικρή οθόνη και στο κανάλι του Skai, συγκέντρωσε πάνω από 60% θεαματικότητα, τη στιγμή που η πείνα έχει
αρχίσει να μαστίζει τον πρώτο κόσμο και τις ανεπτυγμένες μας κοινωνίες.
Το πρώτο ελληνικό Survivor-απομίμηση των ξένων
αντίστοιχων reality που παίζονται σε πολλές χώρες-
παρουσιάστηκε στο MEGA πριν από 13 χρόνια, το
2003 και είχε τεράστια επιτυχία.
Τότε 16 άπειροι τηλεοπτικά παίκτες ταξίδεψαν στη Μαλαισία -έχοντας μαζί
τους μόνο ένα προσωπικό τους αντικείμενο- με ένα και μοναδικό στόχο: τις
200.000 ευρώ που το ριάλιτι θα χάριζε σε όποιον κατάφερνε να… επιβιώσει.
16 άγνωστοι μεταξύ τους άνθρωποι, βρέθηκαν κάτω από ακραίες πρωτόγονες συνθήκες που δοκίμασαν τα όρια και τις
αντοχές των παικτών, απίστευτη ίντριγκα, τσακωμοί, κλάματα, ξεσπάσματα που
μέχρι σήμερα έχουν να θυμούνται οι τηλεθεατές, συνέθεσαν την εικόνα του
πρώτου «ωμού» ελληνικού ριάλιτι που ουδεμία σχέση είχε με τη λάμψη των
υπολοίπων.
Ομολογώ ότι εγώ, που σιχαίνομαι τα reality, μπήκα στον πειρασμό να παλουκωθώ στον καναπέ μου και να γίνω μία από τα
εκατομμύρια τηλεθεατές που το παρακολουθούν. Και δεν νιώθω καμία τύψη γι αυτό,
όπως επίσης θεωρώ την άποψη που κατακεραυνώνει το survivor ως εκμαυλιστή των νέων ψυχών, απολύτως αφελή και υποκριτική.
Πρώτα απ’ όλα, να πούμε ότι το θέμα της επιβίωσης βρίσκεται σε όλες τις
μορφές τέχνης, παλαιότερες και νεώτερες. Βρίσκεται στο συγκλονιστικό βιβλίο του
νομπελίστα συγγραφέα Ουίλιαμ Γκόλντινγκ «Ο άρχοντας των μυγών» (The lord of the flies) , που έγινε ταινία και ενέπνευσε την σύγχρονη
κινηματογραφική τριλογία «Αγώνες πείνας» (Hanger Games), που επίσης γνώρισε τεράστια επιτυχία ιδίως στο
νεανικό κοινό.
Αυτό που βλέπουμε στην τηλεόραση, το σημερινό survivor, έχει μια παράξενη, άγρια γοητεία. Είναι κάτι εντελώς διαφορετικό από ένα
κινηματογραφικό έργο, καθώς δεν μπορείς να το δεις αποστασιοποιημένα: Όπως σε
όλα τα reality, οι πρωταγωνιστές του θεάματος δεν είναι
κάποιοι ηθοποιοί σε ένα στημένο σκηνικό, αλλά πραγματικοί άνθρωποι που παίζουν
την ίδια τη ζωή, είναι κάποιοι από μας, θα μπορούσαμε να είμαστε κι εμείς οι
ίδιοι που αγωνιζόμαστε σκληρά για να επιβιώσουμε κάτω από δύσκολες και αντίξοες
συνθήκες.
Έτσι, ο θεατής ταυτίζεται απόλυτα με τους πρωταγωνιστές, είναι ένα κομμάτι
τους. Όλα όσα συμβαίνουν στο survivor είναι μια μικρογραφία
των όσων συμβαίνουν στις κοινωνίες μας. Ο ανταγωνισμός, η νοοτροπία «ο θάνατός
σου η ζωή μου», αλλά και η ομαδικότητα και οι ισχυροί δεσμοί που καλλιεργούνται
μπροστά στον κίνδυνο της ζωής μας, και αξίες όπως η αλληλεγγύη, η
αλληλοβοήθεια, η αγάπη και ο σεβασμός του διαφορετικού, αλλά και η ζηλοφθονία
για τον καλύτερο και ισχυρότερο, όλα είναι εδώ! Γιατί, ας μην κρυβόμαστε πίσω
από το δάχτυλό μας, όλα αυτά είναι στοιχεία των σύγχρονων κοινωνιών μας, κι αν
ξύσεις την επιφάνεια, θα βρεις αυτά τα πρωτόγονα ένστικτα από κάτω, όσο κι αν
προσπαθούμε να τα εξαλείψουμε.
Βλέποντας αυτό το θέαμα, ανθρώπων που βρίσκονται σε κατάσταση πείνας, που
δίνουν αξία σε ένα καρβέλι ψωμί, αξία που έχουμε ξεχάσει εμείς οι χορτασμένοι
άνθρωποι των σύγχρονων ανεπτυγμένων κοινωνιών, να παλεύουν λυσσασμένα για μια τυρόπιτα, να ψάχνουν να εφεύρουν
λύσεις και πατέντες για να μην κρυώνουν και να μην κοιμούνται μέσα στη βροχή,
να υπερβαίνουν εαυτόν σε δύναμη και ικανότητες για να νικήσουν στην επιβιωτική
μάχη, μας δημιουργούν παράξενα και αρχέγονα συναισθήματα. Και δεν μπορείς παρά
να πάρεις το μέρος του πιο δυνατού, του πιο ικανού αλλά και του πιο καλού
ανθρώπου, ή της ομάδας εκείνης που διαβιεί με δεσμούς αγάπης, σεβασμού και
κατανόησης.
Έπειτα, κάποια στιγμή, αρχίζουν οι
προστριβές, το ξεκατίνιασμα, οι τσακωμοί, βγαίνουν στην επιφάνεια όλα τα
ανθρώπινα ελαττώματα, ζηλοφθονία, κακεντρέχιες, «θάψιμο», ίντριγκες… Δεν μας αρέσει
να τα βλέπουμε, αλλά ας μην είμαστε υποκριτές. Όλα υπάρχουν μέσα στις κοινωνίες
μας, όπου υπερισχύει ο πιο δυνατός, όπου κυριαρχεί ο ανταγωνισμός και ο
ατομισμός, ενώ από την άλλη μπροστά στον κίνδυνο της εξαφάνισής μας ή της
απώλειας της ζωής μας, ως ατόμων ή ως εθνών, η ενότητα και η συσπείρωσή μας σε
μια γροθιά είναι μονόδρομος.
Στο survivor το τηλεοπτικό κοινό συμμετέχει,
ψηφίζοντας κάθε φορά αυτόν που θέλει να παραμείνει και επιλέγοντας αυτόν που επιθυμεί
να αποχωρίσει από το παιχνίδι. Και η ευθυκρισία του κοινού είναι αξιοσημείωτη.
Οι καθηγητές που διαμαρτύρονται για το Survivor ή εκείνοι που λένε «είμαι ένας από το 10% που δεν βλέπει survivor», αντί να εθελοτυφλούν, καλά θα κάνουν να
το δουν, παίρνοντας θέση παρατηρητή. Γιατί είναι μια καταπληκτική αφορμή για
κοινωνιολογικές παρατηρήσεις κι αναλύσεις που δίνουν μαθήματα ζωής σε όλους,
νέους και μεγάλους.
«Εικόνα σου είμαι κοινωνία και σου μοιάζω». Όσο κι αν δεν μας αρέσει η
κοινωνία του θεάματος, εδώ είμαστε κι εδώ είναι κι αυτή μαζί μας. Ας
ξεφλουδίσουμε το κρεμμύδι κι ας δούμε πίσω από το παραπέτασμα των διαφόρων
ιδεολογικών κλισέ που σκιάζουν την καθαρή ματιά και το καθαρό μυαλό, γιατί η
εικόνα έχει μέσα της και το καλό και το κακό, όπως όλοι μας. Από κει και πέρα,
είναι επιλογή μας τι από τα δυο θα διαλέξουμε, πέρα από συνδικαλιστικές
καταγγελίες και μεγάλα λόγια…
Ως προς τους επικριτές του survivor, οι οποίοι το
χαρακτηρίζουν «σκουπίδι», απορούμε γιατί οι καθηγητές και οι πνευματικοί μας
ταγοί δεν ξεσηκώνονται εναντίον όλων των καναλιών που όλη μέρα, συνεχώς και
αδιαλείπτως, μας δείχνουν σκουπίδια, τηλεπαιχνίδια αντιαισθητικά και κιτς, που
μας κάνουν να σιχαινόμαστε τον εαυτό μας, να ελεεινολογούμε για το χάλι μας και
για την πνευματική και ηθική μας κατάπτωση…
