Ξεκινάμε λοιπόν το ταξίδι μας, με μια σύγχρονη διάνοια που ακούει στο όνομα Yuval Noah Harari. Είναι μόλις 44 ετών και το βιβλίο του «Sapiens- μια σύντομη ιστορία του ανθρώπου», έγινε με ταχύτητα αστραπής διεθνές best seller. Αλλά δεν είναι αυτό το γεγονός που κάνει το βιβλίο του σπουδαίο. Είναι ότι το βιβλίο αυτό, σου ανοίγει τα μάτια και καταρρίπτει με την καθαρή του ματιά, διάφορους μύθους που έχεις για την ανθρώπινη ιστορία, την πολιτική, την οικονομία, την κοινωνία, και την ίδια την ανθρώπινη εξέλιξη.
Ξεκινώντας από την εποχή των Νεάτερνταλ τροφοσυλλεκτών, περνάει στη γέννηση του Homo Sapiens, αμφισβητώντας τον μύθο ότι η εξέλιξη αυτή ήταν κατ’ ανάγκην κάτι καλό για ανθρώπινο είδος.
Διατρέχοντας τους αιώνες, εκφράζει την άποψη ότι ένα
μεγάλο μέρος της ιστορίας του Sapiens,
στηρίζεται σε ένα «φαντασιακό» οικοδόμημα το οποίο δεν έχει στην πραγματικότητα
καμία επιστημονική-και επομένως-φυσική ή βιολογική βάση.
Αναφέρει χαρακτηριστικά: «Πώς κάνεις τους ανθρώπους να
πιστέψουν σε μια φαντασιακή τάξη, όπως ο χριστιανισμός, η δημοκρατία ή ο
καπιταλισμός;… Εκπαιδεύεις τους ανθρώπους συστηματικά. Από τη στιγμη που
γεννιούνται δεν σταματάς να τους υπενθυμίζεις τις αρχές της φαντασιακής τάξης,
οι οποίες είναι ενσωματωμένες στα πάντα και
παντού. Είναι ενσωματωμένες σε παραμύθια, στο θέατρο, σε πίνακες, σε
τραγούδια, στους καλούς τρόπους, στην πολιτική προπαγάνδα, στην αρχιτεκτονική,
στις συνταγές μαγειρικής και στη μόδα… Προκειμένου να προστατευτεί μια
φαντασιακή τάξη, απαιτούνται συνεχείς και επίπονες προσπάθειες. Κάποιες από τις
προσπάθειες αυτές παίρνουν τη μορφή βίας και καταναγκασμού. Στρατοί,
αστυνομικές δυνάμεις, δικαστήρια και φυλακές, βρίσκονται διαρκώς σε λειτουργία,
εξαναγκάζοντας τους ανθρώπους να ενεργούν σύμφωνα με τη φαντασιακή τάξη».
Κι από τη φάση της πίστης του ανθρώπου σε διάφορες
θρησκείες, θεούς και θεότητες, φτάνει στο κεφάλαιο της «λατρείας του ανθρώπου»…
Όπως αναφέρει, «η σύγχρονη εποχή έχει γίνει μάρτυρας της γέννησης αρκετών νέων θρησκειών του φυσικού νόμου, όπως ο φιλελευθερισμός, ο κομμουνισμός, ο καπιταλισμός, ο εθνικισμός και ο ναζισμός. Στις πίστεις αυτές δεν αρέσει να τις χαρακτηρίζουν θρησκείες, και αναφέρονται στον εαυτό τους ως ιδεολογίες. Αλλά αυτό δεν είναι παρά μια σημειολογική άσκηση…Όπως και οι βουδιστές, οι κομμουνιστές πίστευαν σε μια υπεράνθρωπη τάξη φυσικών και αμετάβλητων νόμων που έπρεπε να καθοδηγούν την ανθρώπινη δράση. Ενώ οι βουδιστές πίστευαν ότι ο νόμος της φύσης είχε ανακαλυφθεί από τον Σιντάρτα Γκαουτάμα (Βούδα), οι κομμουνιστές πίστευαν ότι ο νόμος της φύσης είχε ανακαλυφθεί από τον Καρλ Μάρξ, τον Φρίντριχ Ένγκελς και τον Βλαντιμίρ Ίλιτς Λένιν…Ο κομμουνισμός έχει κι αυτός τα ιερά του κείμενα και τα προφητικά του βιβλία, όπως το Κεφάλαιο του Μαρξ, το οποίο προέβλεπε ότι η ιστορία σύντομα θα τελείωνε με την αναπόφευκτη νίκη του προλεταριάτου. Ο κομμουνισμός είχε τις αργίες και τις γιορτές του, όπως η Πρωτομαγιά, και η Επέτειος της Οκτωβριανής Επανάστασης… Ένας πιστός κομμουνιστής δεν μπορούσε να είναι χριστιανός ή βουδιστής και έπρεπε να διαδίδει το ευαγγέλιο του Μάρξ και του Λένιν με τίμημα ακόμα και τη ζωή του. Κάποιοι αναγνώστες μπορεί να αισθάνονται άβολα με αυτή την επιχειρηματολογία. Αν σας κάνει να νιώθετε καλύτερα, μπορείτε να συνεχίσετε να αποκαλείτε τον κομμουνισμό ιδεολογία αντί για θρησκεία. Δεν έχει διαφορά…»
Και φτάνουμε αισίως στο κεφάλαιο της «Επιστημονικής
Επανάστασης». Εδώ ο Χαράρι κάνει μια εξαιρετικά ενδιαφέρουσα διαπίστωση: Ότι η
επιστημονική επανάσταση που άλλαξε τον κόσμο μας και μας οδήγησε στην σύγχρονη
εποχή, στηρίχτηκε στην ανακάλυψη της άγνοιας! (σ’ αυτό το σημείο θα θέλαμε να
παρατηρήσουμε ότι, δυστυχώς, ο συγγραφέας δεν αναφέρεται καθόλου στην αρχαία
ελληνική ρήση «έν οίδα ότι ουδέν οίδα», που σημαίνει ακριβώς «ένα ξέρω, ότι δεν
γνωρίζω τίποτα», μια ανακάλυψη πάνω στην οποία στηρίχθηκε η νεότερη ιστορία…)
«Η σύγχρονη επιστήμη», αναφέρει «βασίζεται στη λατινική επιταγή Ιgnoramus-δεν γνωρίζουμε. Ξεκινάει με την υπόθεση ότι δεν γνωρίζουμε τίποτα. Κι ότι καμία έννοια, ιδέα ή θεωρία δεν είναι ιερή και αναμφισβήτητη. Αφού παραδέχεται την άγνοια, η σύγχρονη επιστήμη προσπαθεί να αποκτήσει γνώση. Αυτό το κάνει συγκεντρώνοντας παρατηρήσεις και χρησιμοποιώντας στη συνέχεια μαθηματικά εργαλεία για να συνδέσει τις παρατηρήσεις αυτές σε συνολικές θεωρίες. Η σύγχρονη επιστήμη δεν αρκείται στη δημιουργία θεωριών. Χρησιμοποιεί τις θεωρίες αυτές για να αποκτήσει νέες δυνάμεις-και συγκεκριμένα για να δημιουργήσει νέες τεχνολογίες.
Η Επιστημονική Επανάσταση δεν ήταν μια επανάσταση
γνώσης. Ήταν πρωτίστως μια επανάσταση της άγνοιας. Η μεγάλη ανακάλυψη που έβαλε
σε κίνηση την Επιστημονική Επανάσταση ήταν ότι οι άνθρωποι δεν γνωρίζουν την
απάντηση για τα περισσότερα ερωτήματα (σς. «έν οίδα ότι ουδέν οίδα»)»
Στον πυρήνα λοιπόν των εξελίξεων που διαμόρφωσαν τον
σύγχρονο πολιτισμό, είναι αυτή η παραδοχή της άγνοιας.
Στη συνέχεια ο Χαράρι αναλύει όλες τις κατοπινές
εξελίξεις, που οδήγησαν στο καπιταλιστικό σύστημα, στη βιομηχανική επανάσταση
και στην τεχνολογική επανάσταση μέσα στην οποία ζούμε σήμερα.
Μάλιστα ο συγγραφέας, προχωράει στην ανάδυση του Νέου κόσμου του μέλλοντος με το καινούργιο του βιβλίο που κυκλοφόρησε πρόσφατα, με τίτλο « Homo Deus» (Ο άνθρωπος- Θεός) όπου αναπτύσσει το πέρασμα στον πολιτισμό του Ίντερνετ, τη ρομποτοποίηση και την τεχνητή νοημοσύνη.
Βιογραφικό
Ο Yuval Noah Harari, γεννήθηκε στο Ισραήλ το 1976, έλαβε διδακτορικό από το Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης και σήμερα διδάσκει στο Τμήμα Ιστορίας του Εβραϊκού Πανεπιστημίου της Ιερουσαλήμ. Ειδικεύεται σε θέματα παγκόσμιας, μεσσαιωνικής και στρατιωτικής ιστορίας, ενώ η έρευνά του επικεντρώνεται σε μακρο-ιστορικά ερωτήματα όπως, ποια είναι η σχέση μεταξύ ιστορίας και βιολογίας, ποια είναι η ουσιώδης διαφορά μεταξύ των homo sapiens και των άλλων ζώων, αν υπάρχει δικαιοσύνη στην ιστορία, αν έχει η ιστορία κάποια κατεύθυνση, αν έχουν γίνει οι άνθρωποι πιο ευτυχισμένοι με το πέρασμα του χρόνου και την εξέλιξη του πολιτισμού κ.α.
Ο Χαράρι διδάσκει επίσης ένα μαζικό ελεύθερο
διαδικτυακό μάθημα με τίτλο «Μια σύντομη ιστορία της ανθρωπότητας», που από τον
πρώτο χρόνο της λειτουργίας του συγκέντρωσε πάνω από 80.000 σπουδαστές. Έχει
τιμηθεί με πολλά βραβεία για τη δημιουργικότητα και την πρωτοτυπία του στις
ανθρωπιστικές σπουδές. Το Sapiens
έχει γίνει διεθνές μπεστ σέλλερ και έχει μεταφραστεί σε 30 γλώσσες. Το 2015 ο
ιδρυτής τους facebook
Mark Zuckerberg, το επέλεξε για ανάγνωση
στη διαδικτυακή λέσχη βιβλίου του, ως «μια μεγάλη ιστορική αφήγηση του
ανθρώπινου πολιτισμού».
Ο Γιουβάλ
Νόα Χαράρι ήρθε πρόσφατα στην Ελλάδα και συμμετείχε σε ένα πάνελ που διοργάνωσε
το «Athens Democracy Forum» μαζί με τον πρόεδρο της Microsoft Μπραντ Σμιθ και
την ιδρύτρια της CinqC Κρίστεν Ντέιβις.και είχε μια ενδιαφέρουσα
συζήτηση με τον πρωθυπουργό της χώρας μας Κυριάκο Μητσοτάκη, ενώ έδωσε και
συνέντευξη στην εφημερίδα «Καθημερινή». (https://www.kathimerini.gr/opinion/interviews/561103357/gioyval-noa-charari-stin-k-oi-polemoi-tha-ginontai-me-data/)
