Της Τιτίκας-Μαρίας Σαράτση
« Come you Masters of War…
…You
that Hide behind Walls
You that Hide
behind Desks»
Bob
Dylan
(Για την οικογενειακή μας φίλη Τερψιχόρη που
πέρασε τα καλύτερά της χρόνια στις φυλακές Αβέρωφ-που μου «εξήγησε» τη σημασία
της απλότητας)
Η ατμόσφαιρα στη χώρα είναι εκρηκτική. Ωστόσο ένας
νέος άνεμος πνέει. Ο άνεμος της ελπίδας για ελευθερία και προκοπή. Οι Έλληνες
τραγουδούν ποίηση, οι καρδιές θερμαίνονται από το μέλλον που έρχεται…
Το μέλλον θα ανακοπεί. Τη νύχτα της Πέμπτης προς
Παρασκευή 21.4.67 εκδηλώνεται πραξικόπημα. Για 7 χρόνια, ως τον Ιούλιο του 1974
η χούντα των συνταγματαρχών θα ταλανίσει τη χώρα, θα στερήσει τιςπολιτικές
ελευθερίες και θα συλλάβει και θα βασανίσει χιλιάδες αγωνιστές δημοκράτες. Ζωές
θα διαλυθούν.. Η «άνοιξη» της Ελλάδας, η ελπίδα για προκοπή θα ανακοπεί και
τελικά θα ματαιωθεί. Οι λίγες πνευματικές αξίες που το ταλαιπωρημένο έθνος είχε
με κόπο κρατήσει θα θιγούν δραματικά, η εξέγερση του Πολυτεχνείου το Νοέμβρη
του 1973 θα βαφτεί με αίμα και η τραγωδία της Κύπρου τον Ιούλιο του 1974 θα
επέλθει και θα συμπληρώσει την καταστροφή.
Απρίλιος 1967
Από το παράθυρο φαινόταν η οδός Μαρασλή.
Όμως τα παράθυρα ήταν σχετικά ψηλά- έτσι δεν μπορούσες να δεις έξω παρά αν
σηκωνόσουν από το θρανίο- άσε που αυτή τη χρονιά το κυριότερο παράθυρο της
αίθουσας βρισκόταν πίσω της και δεν μπορούσε να γυρίσει. Παρόλα αυτά έπνεε ένας
νέος άνεμος. Η Σ. τον αισθανόταν στα μάγουλά της, ένας άνεμος που έμοιαζε
με λάμψη, μια ανάσα, μια αναπνοή. Το έγραψε μάλιστα σε μια έκθεση: «αυτός ο
άνεμος που πνέει μοιάζει με λάμψη», και ήταν βέβαιη πως η «κυρία» θα
την έβγαζε «εκτός θέματος». Αλλά όχι. Αντίθετα μάλιστα την κάλεσε και της είπε
να συνεχίσει «έτσι».
Μπορεί να συνεχίζονταν οι συγκεντρώσεις αλλά η 28η Μαϊου
1967 δεν αργούσε, θα έρχονταν οι εκλογές, «είχε κράτος και εξουσία η άνοιξη»,
και στο σπίτι έδιναν και έπαιρναν οι συζητήσεις μπροστά στο χαρακτικό της Βάσως
Κατράκη που είχε φέρει η μητέρα της από την Πανελλήνια Ένωση Γυναικών. Μάλιστα
ο πατέρας της έλεγε ότι αργά ή γρήγορα, οι «μάγκες» οι Αμερικανοί θα χάσουν τον
πόλεμο στο Βιετνάμ («δεν πάνε να κάνουν μείζονες επιχειρήσεις στο Δέλτα του
ποταμού Μεκόνγκ- πού θα πάει, θα χάσουν»).
Η Σ. άκουγε
βέβαια Μπαέζ και ήταν ενθουσιασμένη που
η Τζόαν ήταν ζευγάρι με τον Ντύλαν. «Come you masters of War. Down you
masters of War!!!», το παράφραζε η μητέρα της και η Σ. το τραγουδούσε και στα διαλείμματα. «Κάτω,
αφέντες του πολέμου!!»
Και όλο έφερναν στο σπίτι βιβλία από το «Θεμέλιο», και
45ντάρια δισκάκια με το Μπιθικώτση, «απ’
το πρωί μες τη βροχή και μέσα στο λιοπύρι για μια μπουκιά κι ένα ποτήρι και
δόξα τω θεώ» και στην πίσω πλευρά του δίσκου το «στρώσε το στρώμα
σου για δυο», κι όλος ο κόσμος τραγουδούσε Θεοδωράκη κι ακόμη κι ο
βιβλιοχαρτοπώλης της οδού Σουηδίας της φαινόταν ότι χαμογελούσε με νόημα.
χαρακτικό της Βάσως Κατράκη
«Η ιδέα σου είναι», της έλεγε η νονά της, «σιγά μην αλλάξει τώρα και το village»,
-σέρνοντας αλά γαλλικά την κατάληξη «-αζ» στο βιλάζ, όπως έλεγε ειρωνικά το
Κολωνάκι… «Βιλάζ, γιατί, παιδί μου, όλοι μαϊμουδίζουν». «Και θα διδαχθείτε στο
Λύκειο, όταν πας με το καλό, τη «Θεωρία των Συνόλων», έλεγε ο
πατέρας της, και την άλλη στιγμή άρχιζε τις συζητήσεις και κόντρα συζητήσεις
ότι θ’ αλλάξουν οι καιροί και « η αριστερά θα βοηθήσει τώρα τον
Παπανδρέου»…«Ναι, τρομάρα της» πρόσθετε η νονά, που δεν μπορούσε να ξεχάσει με
τίποτα τα παλιά.
Και ήταν άνοιξη…Μια άνοιξη γεμάτη υποσχέσεις. Μοσχοβολούσε
και το σαλκίμι στο εκκλησάκι, όπου ένα χρόνο αργότερα, μια μέρα του Νοέμβρη, θα
πήγαινε η Σ. μοναχούλα, μετά το σχολείο, να προσκυνήσει το φέρετρο του νεκρού
Γέρου της Δημοκρατίας που πέθανε πικραμένος.
Αλλά τώρα μοσχοβολούσαν οι βιολέτες
στο παρκάκι του «Ευαγγελισμού», τόσο που ήθελες να πετάξεις, να τρέξεις, να,
να, να…
Πέμπτη, 20 Απριλίου 1967.Ήταν βράδυ. Είχαν διαγώνισμα την επομένη – αλλά δεν μπορούσε να συγκεντρωθεί η Σ., και μια κοίταζε τα βιβλία και μια τον πατέρα της που κάπνιζε συνέχεια και μιλούσε για τον Τομ Πάπας και για την ESSO και τις δυνάμεις της αντίδρασης και την εκρηκτική κατάσταση στη Μ. Ανατολή, και μια τη μητέρα της που παράξενα σιωπηλή ξεφύλλιζε το «Δεύτερο Φύλο» της Σιμόν ντε Μποβουάρ.
Η μητέρα σήκωσε τα μάτια της και μίλησε: «Το
είδες χθες στο «Κεντρικό», είπε σιγανά, κοιτώντας τον άντρα της στα μάτια.
«Πιστεύεις ότι αυτό που ξεκίνησε θα το αφήσουν; Και μη μου πεις πάλι για τη
διεθνή κατάσταση. Παίζει ρόλο, δε λέω, όλα για το χρήμα γίνονται. Σιγά μην
αφήσουν τον Παπανδρέου να ελέγξει τον ή τους Πάπας. Και αυτή την « άνοιξη» θα
την ανακόψουν. Και το χειρότερο: δεν είμαστε έτοιμοι για την απόκρουση της
«ανακοπής».
Κοιμηθήκαμε νωρίς τη μοιραία παραμονή. Μες στη νύχτα,
λίγο μετά τη μια η ώρα, τα τζάμια άρχιζαν να τρίζουν καθώς τα τανκς κατέβαιναν
απ’ το Γουδί.
Η μητέρα πετάχτηκε επάνω και με πήρε στην αγκαλιά της.
Έκλαιγε με λυγμούς, το σώμα της τρανταζόταν. Το περίμενε, βλέπεις.
«Μην κλαις…» της ψιθύρισα.
«Δεν καταλαβαίνεις, κοριτσάκι μου, δεν καταλαβαίνεις.
Τώρα τελείωσαν όλα, τελείωσαν όλα για χρόνια…Χάσαμε, κι αυτή τη φορά»… Λες
και με «έντυνε», με οχύρωνε με τα δάκρυά της. «Είχα την ελπίδα» συνέχισε,
«την είχα, η άμυαλη ήλπιζα αυτό που
ελπίζει κάθε μητέρα για το παιδί της, ότι εσύ δεν θα χρειαζόταν ποτέ να
φωνάξεις: Down you masters of War…».
Σκούπισε τα δάκρυά της.
«Ψυχραιμία, τώρα…μπορεί να μας έρθουν ‘επισκέπτες’», είπε,
μου χαμογέλασε γλυκά, και άρχισε να μαζεύει τα «απαραίτητα» σε μια μικρή
τσάντα…
(Σημείωση : Η μητέρα αναφέρεται στη
συναυλία της Ε.Φ.Ε.Ε. με το Μάνο Λοϊζο και τον Διονύση Σαββόπουλο στο κατάμεστο
«Κεντρικό». Τα τραγούδια ερμήνευσαν η Μαρία Φαραντούρη και ο Διονύσης
Σαββόπουλος όπου ακούστηκαν και τα- ακυκλοφόρητα ακόμη- «Νέγρικα» του
Μάνου Λοϊζου. -Βλ εφημ. «Ελευθερία» της 19ης .4. 1967).
