Της Αλκμήνης Ψιλοπούλου
Άλντους Χάξλεϋ (1894-1963-1938 θαυμαστός νέος κόσμος), Τζώρτζ Όργουελ(1903-1950) και Ραίη Μπράντμπερυ (1920-2012). Οι τρείς μεγάλοι συγγραφείς, διανοητές που κυριάρχησαν και κυριαρχούν διαχρονικά στο χώρο της λογοτεχνίας, έχουν, ο καθένας με τον δικό του τρόπο, ως επίκεντρο των μυθιστορημάτων τους, την εξουσία. Και περιγράφουν μέσα από τις ιστορίες τους, έναν κόσμο δυστοπικό, τον κόσμο του μέλλοντός μας. Θα μπορούσε να την πει κανείς διόραση, την έμπνευση που είχαν αυτές οι ιδιοφυίες, γιατί οι κόσμοι τους οποίους περιγράφουν, αρχίζουν σχηματικά να μας θυμίζουν κάτι από τον δικό μας τωρινό κόσμο, του 21ου αιώνα.
Τα όπλα της εξουσίας, έτσι όπως και οι τρεις τα περιγράφουν, εκτός από τα όπλα του πραγματικού πολέμου, είναι και τα «υβριδικά» όπλα της προπαγάνδας και της λογοκρισίας. Στόχος, η απόλυτη υποταγή των υπηκόων της εκάστοτε εξουσίας, με θύμα την ελευθερία της σκέψης. Έτσι λοιπόν, ο πολιορκητικός κριός των συστημάτων δύναμης και επιβολής, ήταν η γλώσσα, τα βιβλία και ο πολιτισμός.
Στον κόσμο του παλαιότερου των τριών, του Άλντους Χάξλεϋ, στον «Θαυμαστό Νέο Κόσμο» του, δεν υπάρχουν βιβλία, δεν υπάρχει τέχνη. Η τέχνη σε όλες τις εκφάνσεις της έχει αντικατασταθεί από τις διασκεδάσεις. Στον σκοτεινό κόσμο του 1984 ο Όργουελ περιγράφει την απαλλοτρίωση και τη μετάλλαξη της γλώσσας από εργαλείο της σκέψης και του πνεύματος, σε ένα συρρικνωμένο υβρίδιο, με το οποίο το σύστημα θα μπορεί να ελέγχει τη σκέψη και τελικά θα την καταργήσει εντελώς, αφού χωρίς τη γλώσσα δεν υπάρχει σκέψη. Έτσι οι υπήκοοι του κράτους, θα μετατραπούν σε υποδουλωμένα αποβλακωμένα ανδράποδα, έρμαια των μηχανισμών ενός καταπιεστικού συστήματος. Στον κόσμο του Ραίη Μπράντμπερυ, στο Φαρενάϊτ 451, η εξουσία καίει τα βιβλία μέχρι να σταματήσουν οι άνθρωποι να τα χρησιμοποιούν και να καταργηθούν εντελώς….
ΤΖΩΡΤΖ ΟΡΓΟΥΕΛ «1984»
Το μυθιστόρημα γράφτηκε το 1948-το «1984» αποτελεί αναριθμητισμό-, και περιγράφει έναν δυστοπικό «μελλοντικό» κόσμο, μια ζοφερή κοινωνία, όπου επικρατεί η προπαγάνδα, η λογοκρισία και η πλήρης πλαστογράφηση του παρελθόντος και του παρόντος, με όπλο τη γλώσσα, και αυτό που σήμερα ονομάζουμε τα fake news.
Στόχος της εξουσίας στο «1984», είναι η εξαφάνιση της σκέψης και της μνήμης. Ο συγγραφέας, επηρεασμένος από το σταλινικό μοντέλο, εικονογραφεί με εντυπωσιακή λεπτομέρεια τη ζωή των ανθρώπων σ’ αυτή την ανελεύθερη κοινωνία, βασισμένη στο ψέμα και στο φόβο.
Στον « 1984» , εκτός από τον ΜΕΓΑΛΟ ΑΔΕΛΦΟ που «σε βλέπει πάντα» όπου κι αν βρίσκεσαι από τις τηλεοθόνες, το καθεστώς- το Κόμμα ΑΓΓΣΟ («Αγγλικός Σοσιαλισμός») , κατασκευάζει την Νέα Ομιλία, με στόχο την απόλυτη επικράτησή της μέχρι το 2050. Η Νέα Ομιλία καθιερώνει μια γλώσσα συρρικνωμένη, συντετμημένη και πετσοκομμένη («κορακίστικα» την χαρακτηρίζει σε κάποιο σημείο του βιβλίου ο Όργουελ), με πολλές λέξεις να εξαφανίζονται, τα νοήματα να διαστρεβλώνονται και με αυτό τον τρόπο να θανατώνεται η ίδια η σκέψη των ανθρώπων. Η σκέψη στον κόσμο του 1984, αποτελεί έγκλημα το οποίο καταδιώκεται από την «Αστυνομία σκέψης» και τιμωρείται με εξαφάνιση του «δράστη» ή με θάνατο. Και όπως λέει ο Ουίνστον Σμίθ , ο ήρωας του βιβλίου, « το έγκλημα της σκέψης δεν επιφέρει τον θάνατο. Το έγκλημα της σκέψης ΕΙΝΑΙ ο θάνατος»
Ο Ουίνστον λοιπόν, μας περιγράφει τον κρατικό μηχανισμό αυτού του συστήματος: Στην πρόσοψη του κτηρίου του Υπουργείου Αλήθειας όπου «μπορούσε να διαβάσει στην άσπρη πρόσοψη του κτηρίου τα κομψά γράμματα που σχημάτιζαν τα τρία συνθήματα του Κόμματος: Ο ΠΟΛΕΜΟΣ ΕΙΝΑΙ ΕΙΡΗΝΗ-Η ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ ΕΙΝΑΙ ΣΚΛΑΒΙΑ-Η ΑΓΝΟΙΑ ΕΙΝΑΙ ΔΥΝΑΜΗ».
Το Υπουργείο Αλήθειας ασχολείτο με τα νέα (τις ειδήσεις), την ψυχαγωγία, την εκπαίδευση και τις καλές τέχνες- και κυρίως με την επεξεργασία και την διαστρέβλωσή τους. Το Υπουργείο Ειρήνης ασχολείτο με τον πόλεμο. Το Υπουργείο Αγάπης αγρυπνούσε για την τήρηση της τάξης. Και το Υπουργείο Αφθονίας, ήταν υπεύθυνο για τα οικονομικά θέματα. Τα ονόματά τους στην «Νέα Ομιλία ήταν»: ΥΠΑΛ, ΥΠΕΙΡ, ΥΠΑΓ και ΥΠΑΦ.
«Το Υπουργείο Αγάπης ήταν το πιο τρομακτικό από όλα. Δεν είχε ούτε ένα παράθυρο. .. Ήταν ένα μέρος όπου ήταν αδύνατον να μπεις, εκτός αν είχε επίσημη υπηρεσία, αλλά και σ’ αυτήν την περίπτωση έπρεπε να διασχίσεις έναν δαίδαλο από συρματοπλεγμένα εμπόδια, χαλύβδινες πόρτες και κρυφές εστίες πολυβόλων…»
Ένα ιδιαίτερο κεφάλαιο στο βιβλίο, αποτελεί η ιστοριογραφία του πολέμου που είναι συνεχής, μεταξύ των τριών υπερδυνάμεων, της Ωκεανίας, της Ευρασίας και της Ανατολασίας. Ο εχθρός είναι εναλλασσόμενος. Πότε η Ωκεανία πολεμάει εναντίον της Ευρασίας, με σύμμαχο την Ανατολασία και πότε το αντίστροφο.
Ο Ουίνστων «δεν θυμάται ποτέ του κάποια περίοδο που να μην υπήρχε πόλεμος». Από την τηλεοθόνη, ακούει μια φωνή να αναγγέλλει ότι “τα στρατεύματα μας στις Νότιες Ινδίες κέρδισαν μια λαμπρή νίκη… και ακολουθεί μια αιματηρή περιγραφή της συντριβής του Ευρασιατικού στρατού…”. Όμως ο Ουίνστον ήξερε ότι η Ωκεανία, μόλις 4 χρόνια πριν, ήταν σύμμαχη με την Ευρασία. Αλλά, αναρωτέται, πού υπήρχε αυτή η γνώση; Μόνο στη συνείδησή του που οπωσδήποτε σύντομα θα εκμηδενιζόταν.»
«Αυτός που ελέγχει το παρελθόν» έλεγε ένα σύνθημα του κόμματος, «ελέγχει το μέλλον. Αυτό που ελέγχει το παρόν, ελέγχει το παρελθόν…»
Το «1984» είναι αναμφίβολα ένα σκοτεινό βιβλίο. Όμως είναι προφητικό και συνάμα διδακτικό. Μας λέει πώς οι εκάστοτε εξουσίες, οι δυνάμεις και τα υπερκράτη μπορούν να υποτάξουν απόλυτα τους εξουσιαζόμενους, πετσοκόβοντας και αλλοιώνοντας τη γλώσσα (με την λεγόμενη «Νέα Ομιλία»), διαστρεβλώνοντας και ελέγχοντας απόλυτα την πληροφορία, επιβάλλοντας, μέσω του φόβου, την μονοκρατορία της επικρατούσας άποψης και τελικά την επιβολή μιας δογματικής κυρίαρχης ιδεολογίας που τιμωρεί ή εξοντώνει κάθε διαφορετική. Στόχος, είναι η εξόντωση της σκέψης. Οι άνθρωποι-υπήκοοι αυτού του καθεστώτος, δεν έχουν μνήμη, αφού κάθε ιστορικό γεγονός ή εμπειρία έχει εξαφανιστεί, από τον μηχανισμό της εξουσίας. Και οι πόλεμοι, καλλιεργούν αυτό το κλίμα του φόβου και της υποταγής. Θύματα, πάντοτε, τα πλήθη. Τα πλήθη, οι λαοί, ο απλός κοσμάκης, που έχει υποστεί πλύση εγκεφάλου και δέχεται το ψέμα σαν αλήθεια.
