Αγαπητέ αναγνώστη.
Αν προσώρας τυγχάνει να έχεις διαβάσει αυτό το πόνημα
με τον τίτλο «Ελληνική Νομαρχία, ή Λόγος περί Ελευθερίας» υπό Ανωνύμου του
Έλληνος, έχει καλώς. Αν όχι, ήρθε η ώρα, μια και διανύουμε ακόμη την επέτειο
των 200 χρόνων από την Ελληνική επανάσταση, να το διαβάσεις. Διότι πρόκειται
για ένα βιβλίο που, αν μη τι άλλο, ξυπνάει μέσα μας τη συλλογική συνείδηση
αυτού που είναι η Ελλάδα, δηλαδή αυτού που και σήμερα ακόμη, είμαστε εμείς οι
ίδιοι, οι Έλληνες. Ξυπνάει αυτό που είναι για μας η πατρίδα, η ιστορία μας, ο
πολιτισμός μας, τα προτερήματα της «φυλής» μας, αλλά και τα ελαττώματά της.
Αν η ιστορία έχει για μας ένα όφελος, αυτό είναι η
αυτογνωσία μας. Διότι το παρελθόν σημαδεύει το παρόν, και το παρόν προαλείφει
το μέλλον.
Η Ελληνική Νομαρχία είναι ένα τολμηρό πόνημα, καθαρό
σαν το νερό της πηγής. Και όπως το πιο καθαρό νερό το πίνει κανείς από την
πηγή, έτσι και ο αναγνώστης που επιλέγει να διαβάσει τα πρωτότυπα κείμενα ξεδιψάει,
αφήνοντας πίσω του τις μετέπειτα απόψεις, αναλύσεις και ερμηνείες.
Και η τόλμη του, φαίνεται ξεκάθαρα από το τελευταίο
κεφάλαιο του βιβλίου, στον διάλογο του συγγραφέα με φίλους του, τη γνώμη των
οποίων ζητά για το ανέκδοτο ακόμη βιβλίο του. Συζήτηση που εξηγεί γιατί ο
συγγραφέας επέλεξε την ανωνυμία του, αφού με την δημοσιοποίησή του, κινδύνευε
ακόμα και η ζωή του. Παραθέτουμε εδώ το εν λόγω απόσπασμα:
«(Ο ΣΥΓΓΡΑΦΕΥΣ.) Αδελφοί μου χαίρετε! (τους ασπάζεται).
(Ο.Σ.). Δεν ηξεύρω πότε θέλεις αλλάξει ιδιώματα. Αυτά
τα φιλιά σου!..
(Ο Κ.). Τη αληθεία είναι παράξενος. Εις όποιον μέρος
με απαντήσει, ευθύς ορμεί να με φιλήσει…
(Ο ΣΥΓΓΡΦ.) Διατί, αδελφοί μου, σας κακοφαίνεται; Εγώ
σας βεβαιώ ότι όταν σας φιλώ αισθάνομαι μίαν ηδύτητα ανέκφραστον και… Αλλ’ ας
αφήσομεν τα τοιαύτα. Ειπέτε μοι, παρακαλώ, αναγνώσατε το βιβλίον, οπού προ
ημερώ σας έδωσα;
(Ο Σ. ) Το θαυμαστόν πόνημά σου;
(Ο Κ.) Την Ελληνικών Νομαρχίαν;
(Ο ΣΥΓΓΡΑΦΕΥΣ.) Ναι.
(Ο Σ.) Το αναγνώσαμεν. Τι λωλαμάδα! Ηθέλησες και συ να
δείξεις την αξιότητά σου, και , δια να ειπώ έτζι, η υπερηφάνεια σου σ’
ετύφλωσεν τόσον, οπού με τους ιδίους σου κόπους και με έξοδά σου ηθέλησες να
αποκτήσεις βάσανα…
(Ο Κ.) Τη αληθεία, αν κανένας από εκείνους οπού
ονεδίζεις, κατά δυστυχίαν, γνωρίση οποίος είσαι, ημπορεί να σε βλάψει, και ίσως
περισσότερον απ’ ότι φοβείσαι.
(Ο ΣΥΓΓΡΑΦΕΥΣ) Απόδειξα τι εστί ελευθερία. Έπειτα
εφανέρωσα πόσον αναγκαίον απόκτημα είναι εις τον άνθρωπον. Ότι μόνο αύτη τον αποκαταστεί άξιον του ονόματός του,
όντας ο δούλος ποταπότερος και από τα ίδια άλογα ζώα…
(Ο Σ.) Και ποίον άφησε άβριστον; Βασιλείς,
αρχιεπισκόπους, ευγενείς, πλουσίους…Έ κάψε τα, κάψε τα, αγαπητέ μου, όσα σώματα
και αν ετύπωσες, κάψε και το χειρόγραφον, δια να μην εύρης βάσανα.
(Ο ΣΥΥΓΡ.) Να τα κάψω! Ώ Πατρίς! Ώ Ελλάς! Ώ Έλληνες! Ώ
φίλοι μου γλυκύτατοι! (πίπτει λιποθυμισμένος)
(Ο Σ.) Πώς έμεινε άλαλος! Πώς εκιτρίνισεν! Μοί
φαίνεται να δακρύζη. (Ο Κ. τον ανασηκώνει και μετ’ ολίγου, αναλαμβάνων ο
συγγραφεύς λέγει:)
(Ο ΣΥΓΓΡ.) Ώ Θεέ μου! Είσθε εσείς, οπού μου λέγετε
τοιαύτα λόγια; Έ, αδελφοί μου, εσείς βέβαια δεν ευρίσκεσθε εις τα ιδίας
περιστάσεις οπού ευρίσκομαι εγώ, ούτε αισθάνεσθε όλον το βάρος της τυραννίας
και όλας τας δυστυχίας της Ελλάδος όσον εγώ ας αισθάνομαι. Εγώ, ναι! Εγώ δεν
ζώ, ειμή ως Έλλην ούτε άλλο τι ημπορεί να μου καταστήσει ποθητήν την ζωήν μου,
ειμή η Ελλάς. Η καρδία μου ευθύς αρχίζει να ταράττεται βιαίως, όταν ακούω το
όνομα της πατρίδος μου…
(Ακολουθεί έντονος διάλογος μεταξύ του συγγραφέα και
των φίλων του, μέχρι που ακούνε κάποιον να πλησιάζει)
(Ο Κ.) Σιωπή, πλησιάζει ο…
(Ο Σ.) Έ, να τον πάρη η κατάρα!
(Ο ΣΥΓΓΡ.) Υπομονή! Αύριον ετοιμασθήτε να μου δώσετε
την γνώμην σας εις πολλά ζητήματά μου. Έρρωσθε.»
……………………
Όπως αναφέρεται και στον πρόλογο του βιβλίου, «μετά το Θούριο, τη Χάρτα και τα επαναστατικά γραπτά του Ρήγα Βελεστινλή (1757-1798), η Ελληνική Νομαρχία θεωρείται τολμηρό εξεγερσιακό κείμενο, ενταγμένο στο ρεύμα του Νεοελληνικού Διαφωτισμού.
Εκδόθηκε στην Ιταλία το 1806, σε 266 σελίδες και ήταν
αφιερωμένο στον Ρήγα. Από τότε, πέρασε ένας αιώνας για να επανεκδοθεί το 1944,
κατά τη διάρκεια του εμφυλίου, από δύο διαφορετικούς επιμελητές-έναν
συντηρητικό, τον Ν.Δ. Τωμαδάκη, και έναν αριστερό, τον Γ. Βαλέτα. Ποιο ήταν το
κοινό χαρακτηριστικό του ενδιαφέροντος και των δύο εκδόσεων; Ο πατριωτικός
χαρακτήρας της και το σάλπισμα κατά της τυραννίας.
Με τον όρο Ελληνική Νομαρχία, ο συγγραφέας εννοεί την
δημιουργία μιας ευνομούμενης πολιτείας, με την διαμόρφωση δικαίου, νόμων και
θεσμών, κατά τα πρότυπα των τότε αναδυόμενων δυτικών δημοκρατιών που προέκυψαν
από την αγγλική, αμερικανική και γαλλική επανάσταση. Ο συγγραφέας προτρέπει
τους συμπολίτες του, στην Ελλάδα και στο εξωτερικό, να προχωρήσουν άμεσα στην
Επανάσταση, χωρίς καθυστέρηση και χρονοτριβή. Επηρεασμένος από τον δυτικό
διαφωτισμό, ο ανώνυμος συγγραφέας, γράφει έναν ύμνο στην «ιεράν ελευθερίαν» και
ένα πολεμικό κείμενο κατά της τυραννίας, της κοινωνικής ανισότητας, της
παντοκρατορίας του χρήματος, καθώς και κατά του ιερατείου (κληρικοί και μοναχοί
χαρακτηρίζονται με εξυβριστικούς χαρακτηρισμούς) και του ρόλου των ισχυρών.
Ο συγγραφέας της Ελληνικής Νομαρχίας δεν είναι
γνωστός. Το βέβαιο είναι ότι ήταν λόγιος, πολύγλωσσος, είχε μελετήσει τους
αρχαίους Έλληνες συγγραφείς και είχε επηρεαστεί βαθύτατα από τον Ρήγα.
Σε πολλά σημεία του το βιβλίο θυμίζει την Πολιτεία του
Πλάτωνος, ενώ οι ιδέες του περί της δουλείας και της ελευθερίας, αγγίζουν τους
εγκυκλοπαιδιστές και τον γαλλικό διαφωτισμό. Η Ελληνική Νομαρχία συνέχισε να
εκδίδεται και μετά τον Πόλεμο, ως εγχειρίδιο εθνικής αυτογνωσίας και είναι
αφιερωμένη στον Ρήγα Φεραίο τον Βελεστινλή, όπως αναφέρεται στην προμετωπίδα:
«Εις τον τύμβον Του μεγάλου και αειμνήστου Έλληνος ΡΗΓΑ, Του υπέρ της σωτηρίας της Ελλάδος εσφαγιασθέντος, χάριν ευγνωμοσύνης ο συγγραφεύς το πονημάτιον τόδε ως δώρον ανατίθησι ….Δέξαι το λοιπόν με το συνηθισμένον σου ελληνικόν, ιλαρόν και καταδεκτικόν βλέμμα, και δέξαι το προς τούτοις ως αρραβώνα εκδικήσεως του λαμπρού αίματός σου κατά των τυράννων της Ελλάδος…».
Ακολουθούν
εκτεταμένα αποσπάσματα από το βιβλίο:
ΣΗΜΕΙΩΜΑ ΤΟΥ ΣΥΓΓΡΑΦΕΑ
«Εν Ιταλία 1806
«Ώ Αναγνώστα!
Επειδή ο λόγος μου δεν είναι άλλο, παρά μια διεξοδική
επιστολή προς τους Έλληνας. Επειδή τας αντιρρήσεις εκείνων οπού κατά συνήθειαν,
και χωρίς αιτίαν κάμνουσι, ως ουδέν κρίνω…Επειδή νομίζω άχρηστον να αποκριθώ
εις όσους ήθελον ερωτήσει, διατί κράζωμαι ανώνυμος. Δια τούτο, εις άλλο τι δεν
χρησιμεύει η παρούσα μου ξεχωριστή Επιστολή, ειμή μόνον δια να σε ειδοποιήσω,
ότι, ανίσως ομοιάζεις εκείνους οπού προφέρουσιν το όνομα της Ελλάδος χωρίς να
αναστενάζωσι, να μην χάνεις τον καιρόν σου ματαίως εις το να αναγνώσης το
πονημάτιόν τούτο.
Έρρωσο.»
………………………………..
ΒΙΒΛΙΟ ΠΡΩΤΟ-ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΝΟΜΑΡΧΙΑ, ήτοι λόγος περί Ελευθερίας
«Υπό της
νομαρχίας, τέλος πάντων, η ελευθερία ευρίσκεται εις όλους, ωσάν οπού κοινώς την
αφιέρωσαν εις τους νόμους, τους οποίους διέταξαν αυτοί οι ίδιοι, και
υπακούοντάς τους καθείς υπακούει εις την θέλησίν του, και είναι ελεύθερος…
Αυτή είναι, αγαπητοί μου, εκείνη η ελευθερία, όπου
άλλοι μεν αστοχάστως ενόμιζον την απώλειαν, άλλοι δε παραφρόνως την απείθειαν,
και άλλοι άλλως, ως απαιδευσία εδίδασκε τον καθένα, άφευκτα αποτελέσματα της
δουλείας, η οποία εβαρβάρωσεν τους ανθρώπους, κατέφθειρεν τα ήθη, και εξαιτίας
της ημείς διαφέρομεν τόσον από τους προγόνους μας, οπού εις μερικούς φαινόμεθα
αλλοτρίου γένους…
..Η ελευθερία λοιπόν, ώ Έλληνες, εις ημάς είναι ως η
όρασις εις τους οφθαλμούς. Αν ο άνθρωπος δεν είναι ελεύθερος, δεν είναι δυνατόν
να γνωρίσει της διαφοράν του από τον δούλον…
…Ο ενάρετος υπό της δουλείας χλευάζεται, ο φιλαλήθης
δεν εισακούεται, εκεί η τιμή συνοδεύει με την πτωχείαν, η αρετή με την
αδιαφορίαν. Η δυσπιστία, ο φθόνος και το μίσος είναι άφευκτα γεννήματα της
δουλείας…
ΒΙΒΛΙΟ ΔΕΥΤΕΡΟ- ΤΥΡΑΝΝΟΙ ΚΑΙ ΔΟΥΛΟΙ
«Το πρώτον θανατηφόρον σύμπτωμα, δια να ειπώ ούτως,
μιας ελευθέρας πολιτείας, οπού πλησιάζει εις το τέλος της, ήτοι εις την δουλείαν,
από την οποίαν δυσκόλως ημπορεί να ξανέβγη, είναι η διαφθορά των ηθών, αφού,
λέγω, ο καιρός και η πολυτέλεια αδυνατίσουν την ενέργειαν των νόμων, τότε
αρχίζει το μέγα κτίριον να τρέμη, και η πολιτεία βαδίζει προς τον θάνατον.
Παύει, παραχρήμα, εκείνη η αδελφική αγάπη, οπού
πρότερον ένωνε εις έν όλους τους συμπολίτας, και εισέρχεται εις τον τόπον η
διχόνοια, μία αλεπάλληλος δυσπιστία, ο φόβος τέλος πάντων. Ευθύς γεννάται εις
τας ψυχάς των συμπολιτών μία γενική επιθυμία αρχής. Ούτε πλέον στοχάζονται
πατρίδα, ούτε δόξαν, ούτε τιμήν, αλλά καθείς φοβούμενος να μην είναι
δυναστευμένος, θέλει να δυναστεύση, και τότε οι αρχηγοί, αρπάζοντες τους νόμους
ες τας χείρας των, ίσως χωρίς να το καταλάβουν, παραχρήμα ο λαός γίνεται
δούλος, και αυτοί τύραννοι.» (επηροή από
Πλάτωνος πολιτεία)
ΒΙΒΛΙΟ ΤΕΤΑΡΤΟ-ΟΙ ΣΥΝΕΡΓΟΙ ΤΗΣ ΤΥΡΑΝΝΙΑΣ
Δύο αίτια είναι, ώ Έλληνές μου ακριβοί, οπού μέχρι της
σήμερον μας φυλάττουσι δεδεμένους εις τας αλύσους της τυραννίας, είναι δε το
αμαθές ιερατείον και η απουσία των αρίστων συμπολιτών….
Η εφεύρεσις των χρημάτων κατέστησεν τους ανθρώπους
εχθρούς της φύσεως και του εαυτού των…
Δεν πωλείται ίσως η
δικαιοσύνη δια του χρυσού; Δεν αγοράζονται ίσως οι κριταί δια του χρυσού; Δεν
σκεπάζει ίσως ο πλούσιος τας ανομίας του δια του χρυσού; Δεν χάνει ίσως ο
πτωχός τα δίκαιά του δια της ελλείψεως του χρυσού;
Ας εισέλθωμεν τώρα εις την διήγησιν του ελληνικού
κλήρου, η οποία όχι ολίγον θέλει μας παραστήσει τα κακά, οπού προξενεί η
κατάχρησις των χρημάτων.
Εις την Κωνσταντινούπολιν, λοιπόν, ευρίσκεται ο
Πατριάρχη και η Σύνοδος. Άλλος πατριάρχης ευρίσκεται εις Αλεξάνδρειαν. Άλλος
εις Αντιόχειαν και άλλος εις Ιερουσαλήμ. Ο πρώτος ονομάζεται οικουμενικός. Αυτό
είναι το σύστημα της εκκλησιαστικής αρχής, ο τρόπος δε της διοικήσεως είναι ο
ακόλουθος:
Η Σύνοδος αγοράζει τον πατριαρχικόν θρόνον από τον
οθωμανικόν αντιβασιλέα δια μιαν μεγάλην ποσότητα χρημάτων, έπειτα τον πωλεί
ούτινος της δώση περισσότερον κέρδος, και τον αγοραστήν τον ονομάζει
πατριάρχην. Αυτός, λοιπόν, δια να ξαναλάβη τα όσα εδανείσθη δια την αγοράν του
θρόνου, πωλεί τας επαρχίας, ήτοι τας αρχιεπισκοπάς, ούτινος δώση περισσοτέραν
ποσότητα, και ούτως σχηματίζει τους αρχιεπισκόπους, οι οποιοι πωλώσιν και αυτοί
εις άλλους τας επισκοπάς των. Οι δε επίσκοποι τας πωλώσι των χριστιανών, δηλαδή
γυμνώνουσι τον λαόν, δια να εβγάλωσι τα όσα εξόδευσαν.
…Η αμάθεια του λαού ακόνισεν τόσον τα αρχιερατικά
σπαθιά, οπού κανείς δεν τους αντιστέκεται. Με έν κατεβατόν με κατάρας, οπού η
πλέον διαβολική διάθεσις φοβερωτέρας βέβαια δεν ήθελεν ημπορή να εφεύρη, το
οποίον ονομάζουσιν αφορισμόν, εκδύουσι και πλουσίους και πτωχούς….
Ο χορός των επισκόπων εξακολουθεί μετά τους αρχιεπισκόπους.
Αυτοί πάλιν, είναι άλλοι λύκοι, ίσως χειρότεροι από τους πρώτους επειδή
κυριεύουσι τους χωρικούς και ιδιώτας. Αυτοί…άλλο δεν ηξεύρουσι, παρά να γράφουν
ονόματα των χριστιανών με όλην την ανορθογραφίαν, και να προφέρωσι το «να είσαι
κατηραμένος», «να έχης την ευχήν» και «δός μου».
ΒΙΒΛΙΟ ΠΕΜΠΤΟ-Η ΑΝΑΣΤΑΣΗ ΤΟΥ ΓΕΝΟΥΣ
Ιδού, αδελφοοί, καιρός σωτηρίας. Μην σας λυπήσει
ολίγον αίμα δια την ελευθερίαν σας και την ευτυχίαν σας…. Μην βραδύνετε λοιπόν
ω αγαπητοί, την υπόθεσιν. Ας
ξεσπαθώσωμεν μίαν φοράν, και το πράγμα θέλει έλθει μόνον του εις το τέλος…Αλλοίμονον
λοιπόν εις το γένος μας, αν κυριευθεί από ετερογενές βασίλειον. Τότε οι Έλληνες
δεν θέλουν μείνει πλέον Έλληνες, αλλά κατ΄ολίγον ολίγον θέλουν διαφθαρή τα ήθη
των, και θέλομεν μείνει πάλιν δούλοι, και δούλοι ίσως, πάλιν, αλευθέρωτοι δια
πολλούς αιώνας.»
0 σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου